Μέχρι πριν από λίγα χρόνια ελάχιστοι είχαν ακούσει κάτι γι’ αυτό, αν και υπάρχει εδώ και τουλάχιστον 11 χρόνια. Τον τελευταίο καιρό βρίσκεται, όμως, όλο και περισσότερο στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος και όχι μόνο των επενδυτών αλλά και της ευρύτερης κοινής γνώμης. Oλο και περισσότεροι προσπαθούν, αν μη τι άλλο, να αντιληφθούν κατά πόσον πρόκειται για «φούσκα», για απάτη ή για την επένδυση του μέλλοντος. Η ίδια η έννοιά του είναι ασαφής καθώς χαρακτηρίζεται «κρυπτονόμισμα», ενώ επικρατεί διχογνωμία μεταξύ οικονομολόγων και παραγόντων της αγοράς για το κατά πόσον πρόκειται για νόμισμα ή για κάτι άλλο. Ο λόγος βέβαια για το bitcoin, το μεγαλύτερο σε αξία κρυπτογραφημένο νόμισμα που συνήθως συμπαρασύρει και τα άλλα κρυπτογραφημένα νομίσματα άλλοτε στη διαστημική τους εκτόξευση και άλλοτε στην καταβύθισή τους. Μιλώντας στην «Κ» ο Ξενοφών Κοντούρης, στέλεχος της INATBA, συνδέσμου που έχει δημιουργήσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την τεχνολογία blockchain, στην οποία βασίζονται τα κρυπτογραφημένα νομίσματα, περιέγραψε το bitcoin όχι ως νόμισμα αλλά ως «τον νέο διαδικτυακό χρυσό». Οπως εξήγησε, το bitcoin έχει κοινό χαρακτηριστικό με τον χρυσό το ότι δεν μπορεί να τυπωθεί και να πολλαπλασιαστεί όπως τα νομίσματα, καθώς ο όγκος του παραμένει σταθερός, και αυτός είναι εν μέρει και ο λόγος που ανεβαίνει η αξία του.
Το ενδιαφέρον που εμπνέει φαίνεται πως είναι ευθέως ανάλογο της διαστημικής του εκτόξευσης. Από τον Φεβρουάριο βρίσκεται σε επίπεδα πάνω από 50.000 δολάρια και μέχρι τη στιγμή που συντασσόταν το παρόν κυμαινόταν περίπου σε 57.628 δολάρια. Η τιμή του έχει σημειώσει ιλιγγιώδεις διακυμάνσεις, με εντυπωσιακό προηγούμενο την εκτίναξή του το 2017 από τα 1.000 δολάρια σε 20.000 δολάρια και στη συνέχεια στην υποχώρησή του περίπου σε 3.500 δολάρια. Και να σκεφτεί κανείς πως μόλις το 2013 η τιμή του ήταν 13 δολάρια. Οπως τονίζει ο κ. Κοντούρης, ο οποίος παράλληλα είναι επιχειρηματίας και δραστηριοποιείται στη σφαίρα των κρυπτογραφημένων νομισμάτων, οι διακυμάνσεις οφείλονται στην αυξημένη κίνηση, στην είσοδο μεγάλων επενδυτών και βέβαια στην κερδοσκοπία. Ο ίδιος προβλέπει όπως και πολλοί άλλοι, άλλωστε, πως η αξία του bitcoin θα σημειώσει περαιτέρω άνοδο τους επόμενους μήνες πλησιάζοντας πιθανώς τις 100.000 δολάρια μέσα στο έτος, για να υποχωρήσει, ενδεχομένως ραγδαία, μέσα στο 2022 αλλά και να σημειώσει νέα άνοδο αργότερα.
Στα λίγα χρόνια της ύπαρξής του, το bitcoin έχει γίνει αντικείμενο διαμάχης και έχει προκαλέσει θυελλώδεις αντιπαραθέσεις. Εχει κερδίσει φανατικούς οπαδούς, που το χαρακτηρίζουν «χρήμα του μέλλοντος» και προεξοφλούν ότι θα αντικαταστήσει τον χρυσό ως ασφαλές καταφύγιο. Τελευταία, κατακτά επιχειρηματίες διεθνούς εμβέλειας όπως ο Ελον Μασκ, ιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος της καινοτόμου αυτοκινητοβιομηχανίας Tesla, ο οποίος προσφάτως τοποθέτησε σε αυτό 1,5 δισ. δολάρια. Ο ίδιος ο Μασκ έχει επανειλημμένως δώσει την εντύπωση ότι πριμοδοτεί το bitcoin στα μηνύματά του στο Τwitter και έχει προκαλέσει την έντονη αντίδραση του οικονομολόγου Νουριέλ Ρουμπινί, που έγινε διάσημος όταν προέβλεψε την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση. Ο παράγοντας που φαίνεται, όμως, πως έδρασε καταλυτικά απογειώνοντας τους τελευταίους μήνες την αξία του bitcoin είναι οι μεγάλοι θεσμικοί επενδυτές, που αποφάσισαν να προχωρήσουν σε κάποιες, διστακτικές ομολογουμένως, τοποθετήσεις στο κρυπτογραφημένο νόμισμα, επιταχύνοντας κατά κάποιον τρόπο την ένταξή του στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Το δέλεαρ ήταν, βέβαια, τα κέρδη που αντλούν από τις συναλλαγές στο κρυπτογραφημένο νόμισμα.
Βάσει του σχεδιασμού, η έκδοση του ψηφιακού νομίσματος αναμένεται να ολοκληρωθεί όταν θα υπάρχουν 21 εκατ. bitcoins. Σήμερα υπάρχουν ήδη πάνω από 18 εκατομμύρια.
Παράλληλα έχει και κατηγορηματικούς πολεμίους, μεταξύ των οποίων κάτοχοι Νομπέλ Οικονομίας όπως ο Τζόζεφ Στίγκλιτζ, που έχει ταχθεί υπέρ της απαγόρευσης του bitcoin και των άλλων κρυπτονομισμάτων, ο Ρόμπερτ Μέρτον, που επιμένει πως «δεν πρόκειται για νόμισμα», ο Ρόμπερτ Σίλερ, που αποδίδει την άνοδό του στην «ανθρώπινη φαντασία», αλλά και ο μεγαλοεπενδυτής Γουόρεν Μπάφετ και ο επικεφαλής της JPMorgan, Τζέιμι Ντίμον, οι οποίοι προεξοφλούν την κατάρρευσή του και την καταστροφή όσων το εμπιστεύονται. Ο Ντίμον, πάντως, χωρίς να ανακαλέσει την αρνητική άποψή του, χαμήλωσε προσφάτως τους τόνους καθώς η τράπεζά του προσεγγίζει όλο και περισσότερο το bitcoin και την τεχνολογία του.
Και ίσως σημαντικότερος αντίπαλός του είναι οι κεντρικές τράπεζες, στις οποίες εμπνέει προβληματισμό και ανησυχία για έναν πολύ απλό λόγο: σε αντίθεση με όσες αξίες είναι κυριολεκτικά νομίσματα, το bitcoin δεν υπόκειται στον έλεγχο καμίας κεντρικής τράπεζας, καμίας κυβέρνησης και καμίας αρχής. Εκτιμούν γι’ αυτό πως η άνοδός του και η διείσδυσή του στο χρηματοπιστωτικό σύστημα μπορεί να εγκυμονεί τον κίνδυνο να χάσουν πλήρως τον έλεγχο της κατάστασης με άγνωστες συνέπειες. Ο εντεινόμενος προβληματισμός έχει, πάντως, εξωθήσει τις κεντρικές τράπεζες ανά τον κόσμο να εκπονήσουν σχέδια για τη δημιουργία δικών τους ψηφιακών νομισμάτων, με την ΕΚΤ να εκπονεί σχέδια για το ψηφιακό ευρώ και τη Λαϊκή Τράπεζα της Κίνας να έχει ήδη θεσπίσει το ψηφιακό γουάν, που χρησιμοποιείται σε ορισμένες επαρχίες της. Αν, πάντως, αποφασίσουν οι κεντρικές τράπεζες να παρέμβουν ουσιαστικά επιβάλλοντας ρυθμίσεις, το bitcoin και η αγορά κρυπτονομισμάτων θα καταρρεύσουν καθώς θα χάσουν αυτομάτως το κυριότερο δέλεαρ που προσελκύει επενδυτές, τη μυστικότητα και την έλλειψη ρυθμίσεων.
Πηγή του προβληματισμού γύρω από τους κινδύνους που ενδεχομένως εγκυμονεί το bitcoin είναι ό,τι ακριβώς προσελκύει το ενδιαφέρον: η αινιγματική τεχνολογία στην οποία στηρίζεται, η μυστικότητά του, η αδιαφάνεια που το χαρακτηρίζει και η συνεπακόλουθη παντελής έλλειψη ρυθμίσεων. Ο Τζόζεφ Στίγκλιτζ, για παράδειγμα, απηχεί μεγάλη μερίδα των επικριτών του bitcoin όταν κρούει τον κώδωνα του κινδύνου ότι τα κρυπτονομίσματα διευκολύνουν τη χρηματοδότηση εγκληματικών δραστηριοτήτων, καθώς οι συναλλαγές μέσα στο σύστημά του είναι απολύτως αδιαφανείς.
Η τεχνολογία στην οποία βασίζεται είναι εξαιρετικά δυσνόητη για τον μη ειδικό. Για την ακρίβεια, είναι μια τεχνολογία κατανοητή σε πολύ λίγους και, βέβαια, στους εξαιρετικά εξοικειωμένους με τις νέες τεχνολογίες. Πρόκειται για την τεχνολογία blockchain ή αλλιώς «αλυσίδα κοινοποιήσεων», όπως είναι η ελεύθερη απόδοση που συχνά προτιμούν οι ειδικοί στην προσπάθειά τους να την καταστήσουν κάπως κατανοητή στους μη ειδικούς. Η τεχνολογία του blockchain είναι κάτι σαν ψηφιακός κατάλογος ή ένα είδος λογιστικού βιβλίου που περιλαμβάνει όσες συναλλαγές έχουν εκτελεστεί σε συγκεκριμένη σειρά και θωρακίζει την κρυπτογράφησή του. Κι ενώ αυτή ακριβώς η τεχνολογία παραμένει ακατανόητη και ανεξιχνίαστη για τους περισσότερους ανθρώπους, οι οπαδοί του υποστηρίζουν πως είναι ακριβώς αυτή η τεχνολογία που διασφαλίζει το ίδιο το bitcoin, τους χρήστες του και τα χρήματά τους. Οι ασφαλιστικές δικλίδες είναι όντως τόσο απροσπέλαστες, ώστε αν κάποιος χάσει το «κλειδί», τον μυστικό κωδικό του, να χάσει την πρόσβαση σε όσα κεφάλαια έχει επενδύσει στο κρυπτονόμισμα. Και έχουν ήδη υπάρξει περιπτώσεις επενδυτών που αφού τοποθέτησαν σχετικά σημαντικά κεφάλαια στο bitcoin έχασαν και τους κωδικούς και δεν υπάρχει εναλλακτικός τρόπος να αντλήσουν πίσω τα χρήματά τους. Οπως ανέφερε στην «Κ» ο κ. Κοντούρης, είναι σαν ένας αριθμός να περνάει από μια γέφυρα και να μεταλλάσσεται, οπότε βγαίνοντας από τη γέφυρα είναι πλέον ένας άλλος αριθμός. Κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει ποιος είναι πρώτος αριθμός και σε αυτό έγκειται η μεγάλη ασφάλεια που προσφέρει.
Πού παράγεται και πού δέχονται πληρωμές σε ψηφιακό νόμισμα
Μερικές από τις συνηθέστερες ερωτήσεις που έχει ο μη ειδικός και αφορούν συνήθως το ιστορικό του bitcoin, τον ιθύνοντα νου που το εμπνεύστηκε, το πώς δημιουργείται και τι είδους πρόσβαση έχει κανείς σε αυτό, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του και τη χρήση του.
1. Πότε εμφανίστηκε το bitcoin και πώς δημιουργήθηκε;
Εμφανίστηκε το 2009 και ως δημιουργός του φέρεται η αινιγματική προσωπικότητα του Σατόσι Νακαμότο, όπως είναι το ψευδώνυμο του υποτιθέμενου δημιουργού του, η πραγματική ταυτότητα του οποίου παραμένει αβέβαιη. Ζητούμενο της επινόησής του ήταν ακριβώς να δημιουργήσει μια αξία που να μην υπόκειται στον έλεγχο καμιάς κεντρικής τράπεζας, κυβέρνησης ή ρυθμιστικής αρχής. 2. Ποια είναι η δομή του και η ιδιαιτερότητά του;
Βασίζεται στην τεχνολογία blockchain που είναι ιδιαίτερα δύσκολο να διασαφηνιστεί και να καθοριστεί με απλούς και κοινά κατανοητούς όρους. Μπορούμε να πούμε πως είναι κάτι σαν ψηφιακός κατάλογος ή λογιστικό βιβλίο που περιλαμβάνει όσες συναλλαγές έχουν εκτελεστεί και έχουν καταγραφεί σε ένα συγκεκριμένο μοτίβο. Ουσιαστικά πρόκειται για μια βάση δεδομένων που ελέγχεται από διάσπαρτους μετόχους. Η τεχνολογία αυτή δίνει σε όλους τη δυνατότητα να αλληλεπιδράσουν και να συμμετέχουν σε αυτή τη βάση δεδομένων, χωρίς να χρειάζεται να γνωρίζουν ή να εμπιστεύονται κάποιο άλλο μέλος του δικτύου. Η αξιοπιστία του blockchain και η εγκυρότητα των στοιχείων αυτής της κοινόχρηστης βάσης δεδομένων προκύπτουν από μια σειρά διαδικασιών κρυπτογράφησης. 3. Σε τι οφείλεται η διαστημική άνοδός του;
Το bitcoin έχει γνωρίσει ασυνήθιστα μεγάλες διακυμάνσεις και δεν είναι πρώτη φορά που εκτινάσσεται στα ύψη. Εχουν προηγηθεί επανειλημμένως επεισόδια εκτίναξής του και καταβαράθρωσής του και, σύμφωνα με ορισμένους ειδικούς, ήταν σχεδιασμένο για τόσο μεγάλες διακυμάνσεις. Φέτος όμως έχει κυριολεκτικά απογειωθεί και πλησιάζει τις 58.000 δολάρια. Ισως κυριότερη αιτία είναι ότι αποφάσισαν για πρώτη φορά να τοποθετηθούν σε αυτό ορισμένοι μεγάλοι θεσμικοί επενδυτές, αν και μάλλον διστακτικά δεδομένου ότι ήταν χαμηλά τα κεφάλαια που δέσμευσαν. Μια άλλη αιτία της εκτόξευσής του μπορεί να είναι η στροφή ολοένα και περισσότερων επενδυτών σε αυτό, καθώς επικρατεί ανησυχία για το ενδεχόμενο εκτίναξης του πληθωρισμού μετά τα εκτεταμένα πακέτα στήριξης των οικονομιών ή ακόμη και τα πολύ χαμηλά επιτόκια που στρέφουν τα κεφάλαια σε διάφορες κατευθύνσεις. Ισως ακόμη και η πεποίθηση ορισμένων παραγόντων της αγοράς ότι το bitcoin πρόκειται να υποκαταστήσει τον χρυσό ως ασφαλές καταφύγιο. 4. Πώς και πού φυλάσσεται το bitcoin;
Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα είναι αναλόγως δυσνόητη με την περιγραφή της τεχνολογίας blockchain. To bitcoin φυλάσσεται σε εικονικά πορτοφόλια με μοναδικά κλειδιά. Οι συναλλαγές γίνονται με τη μεταφορά ενός bitcoin από ένα πορτοφόλι σε ένα μοναδικό κλειδί, το οποίο σχετίζεται με άλλο πορτοφόλι βάσει ακριβώς της διαδικασίας της κρυπτογράφησης. Η διαδικασία επαληθεύεται από υπολογιστές σε όλο το δίκτυο του bitcoin. Τα εικονικά πορτοφόλια μπορούν, πάντως, να αποθηκευτούν εκτός σύνδεσης ή σε απευθείας σύνδεση εντός των ειδικών χρηματιστηρίων που είναι για κρυπτογραφημένα νομίσματα. 5. Γιατί είναι το bitcoin το δημοφιλέστερο από τα κρυπτονομίσματα και με τη μεγαλύτερη αξία;
Σίγουρα η δημοτικότητά του έχει σχέση με το γεγονός ότι υπήρξε η πρώτη κρυπτογραφημένη αξία, το πρώτο κρυπτογραφημένο περιουσιακό στοιχείο. Ενδεχομένως και επειδή έχει σχεδιασθεί για να έχει περιορισμένη προσφορά, που σημαίνει ότι δεν μπορούν να δημιουργούνται επ’ άπειρον νέα bitcoins. 6. Πώς παράγεται ένα bitcoin;
Ενα bitcoin δημιουργείται βάσει μιας διαδικασίας που στο γλωσσικό ιδίωμα της τεχνολογίας των κρυπτονομισμάτων αποκαλείται «εξόρυξη». Η διαδικασία αυτή γίνεται όταν άτομα ή ομάδες ατόμων χρησιμοποιούν μεγάλη υπολογιστική δύναμη, και ανάλογα μεγάλο όγκο ενέργειας, για την επίλυση σύνθετων μαθηματικών εξισώσεων. Ανταμείβονται με τη μορφή νέων νομισμάτων. Οφείλουν, όμως, να ανταγωνίζονται μεταξύ τους ακριβώς επειδή ο σχεδιασμός του bitcoin προβλέπει την παραγωγή του σε σταθερό ρυθμό. Και ο αριθμός των νέων bitcoins που δημιουργούνται μειώνεται αυτομάτως με την πάροδο του χρόνου. Βάσει, πάντα, του σχεδιασμού του bitcoin, η έκδοσή τους αναμένεται να ολοκληρωθεί όταν θα υπάρχουν 21 εκατ. bitcoins. Σήμερα υπάρχουν ήδη πάνω από 18 εκατομμύρια. 7. Πού μπορεί κανείς να πληρώσει με bitcoin;
Είναι ευρύτερα γνωστό ότι η Tesla έχει ανακοινώσει πως δέχεται πληρωμές σε bitcoin. Παράλληλα όμως έχουν προβεί σε ανάλογες ανακοινώσεις κολοσσοί όπως οι Microsoft, Apple και Amazon για συγκεκριμένες υπηρεσίες τους, αλλά και η online ταξιδιωτική Expedia που δέχεται πληρωμές με bitcoin μέσω συνεργασίας που έχει αναπτύξει με την ψηφιακή πλατφόρμα Coinbase. Επίσης, η airBaltic αλλά και οι εταιρείες ιδιωτικών αεροσκαφών και θαλαμηγών PrivateFly, JetFinder και The Yacht Break.
Στις αναπτυσσόμενες οικονομίες
Σε αντίθεση με την εντύπωση που ενδεχομένως έχει προκληθεί εξαιτίας του θορύβου που περιβάλλει το κρυπτονόμισμα, το bitcoin και γενικώς τα κρυπτονομίσματα χρησιμοποιούνται περισσότερο στις αναπτυσσόμενες οικονομίες και στις αναδυόμενες αγορές. Η χρήση κυρίως των κρυπτονομισμάτων σταθερής αξίας, των λεγόμενων stablecoins, είναι διαδεδομένη στη Βενεζουέλα και στην Αργεντινή, στην Τουρκία και στην Κίνα, αλλά και σε χώρες όπως η Νιγηρία, καθώς τα νομίσματά τους δέχονται διαρκώς πιέσεις και τα κρυπτονομίσματα αντιμετωπίζονται ως ασφαλή καταφύγια. Στις ανεπτυγμένες οικονομίες, αντιθέτως, η χρήση της τεχνολογίας του blockchain και των κρυπτογραφημένων νομισμάτων είναι συγκριτικά περιορισμένη. Εντρυφούν σε αυτά κυρίως προγραμματιστές ηλεκτρονικών υπολογιστών, μανιώδεις της υψηλής τεχνολογίας αλλά και κάποιοι επιχειρηματίες όπως και ορισμένοι κερδοσκόποι. Ο λόγος είναι ότι γενικότερα στις ανεπτυγμένες οικονομίες δεν υπάρχει φιλικό περιβάλλον για τους χρήστες, ενώ οι ακραίες διακυμάνσεις των τιμών των κρυπτονομισμάτων λειτουργούν ανασταλτικά και δεν ενθαρρύνουν την ευρύτερη χρήση τους.
