Η τεχνολογία είναι παρούσα, η ασφάλεια και η επιχειρηματική προθυμία επίσης, ωστόσο, η απουσία κανονιστικού πλαισίου είναι αυτή που βάζει φρένο στην καθιέρωση νέων μορφών μετακίνησης στη χώρα μας τη στιγμή κατά την οποία πρακτικές διαμοιρασμού οχημάτων και συνεπιβατισμού διευρύνονται στην υπόλοιπη Ευρώπη εδώ και δύο δεκαετίες. Το κενό αυτό επιχειρεί, σε μια ιδιαίτερα δύσκολη υγειονομική συγκυρία, να καλύψει το υπουργείο Υποδομών όπως κατέστησε σαφές στο πλαίσιο του νόμου για τα Σχέδια Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας που ψηφίστηκε πριν από λίγες ημέρες στη Βουλή.
Ποια είναι τα βασικά συστατικά επιτυχίας τέτοιων μορφών μετακινήσεων και πώς μπορεί να πείσει κανείς τον Ελληνα να μοιραστεί το Ι.Χ. του για μια μετακίνηση ή να βάλει μπροστά ένα… κοινόχρηστο Ι.Χ. για να εξυπηρετήσει τις ανάγκες μετακίνησής του; «Βασικό συστατικό της φιλοσοφίας του διαμοιρασμού μετακινήσεων είναι η απαλλαγή από το ιδιωτικό Ι.Χ.», εξηγεί στην «Κ» η Ιωάννα Παγώνη, μέλος του διοικητικού συμβουλίου του Συλλόγου Ελλήνων Συγκοινωνιολόγων και ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Στόχος είναι να απαλλαγεί ο μετακινούμενος από τη λογική της ιδιοκτησίας Ι.Χ., να μη χρησιμοποιεί το ιδιωτικό του αυτοκίνητο για τις καθημερινές μετακινήσεις αλλά να κάνει χρήση εναλλακτικών μορφών μετακίνησης όπως είναι τα μέσα μαζικής μεταφοράς, ο διαμοιρασμός οχημάτων και ο συνεπιβατισμός.
Ο διαμοιρασμός οχημάτων (car sharing) θέλει μια εταιρεία να διαθέτει τον στόλο της μέσω ηλεκτρονικής πλατφόρμας στους χρήστες. Υπάρχουν μοντέλα διαμοιρασμού οχημάτων όπου οι πλατφόρμες δεν διαθέτουν ιδιόκτητο στόλο, αλλά φέρνουν σε επαφή ιδιοκτήτες Ι.Χ. με χρήστες. Οι ιδιοκτήτες διαθέτουν πρακτικά το Ι.Χ. στους χρήστες. Σε μεγάλο βαθμό το car sharing θυμίζει βραχυχρόνια μίσθωση αυτοκινήτων. Σε περίπτωση που η εταιρεία διαθέτει στόλο, συνήθως τα οχήματα βρίσκονται σε ένα συγκεκριμένο σημείο-σταθμό από όπου οι χρήστες παραλαμβάνουν και επιστρέφουν το όχημα. Αλλο μοντέλο (free floating) θυμίζει λίγο την ενοικίαση κοινόχρηστων ποδηλάτων που έχουμε ήδη σε ορισμένες πόλεις της χώρας. Ο χρήστης παραλαμβάνει το όχημα από ένα σημείο τυχαίο (συνήθως όπου το έχει αφήσει ο προηγούμενος χρήστης), ξεκλειδώνει το όχημα μέσω της εφαρμογής για προκαθορισμένο διάστημα και το αφήνει σε νέο τυχαίο σημείο. Το στίγμα του οχήματος καταγράφεται μέσω GPS και έτσι υπάρχει διαθέσιμο το εκάστοτε σημείο στάθμευσης στην πλατφόρμα. Η χρέωση στην προκειμένη περίπτωση γίνεται είτε σύμφωνα με τη διάρκεια χρήσης, τα διανυόμενα χιλιόμετρα, είτε με ένα μοντέλο που συνδυάζει διάρκεια και μήκος διαδρομής. «Στην πλειονότητα των περιπτώσεων οι εταιρείες που διαχειρίστηκαν κοινόχρηστα ποδήλατα σε πόλεις της Ελλάδας τόνιζαν ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετώπισαν ήταν οι φθορές και οι κλοπές στα ποδήλατα», περιγράφει η κ. Παγώνη, υποστηρίζοντας ότι ενδέχεται να αποτελεί μια ανησυχία και για τις εταιρείες που επιθυμούν να διαθέσουν οχήματα.
Το carpooling (συνεπιβατισμός) λειτουργεί λίγο διαφορετικά, με παρόμοια όμως λογική. Η πλατφόρμα του συνεπιβατισμού είναι επιφορτισμένη με το «προξενιό» μεταξύ μετακινούμενων. Πρακτικά φέρνει σε επαφή τον ιδιοκτήτη Ι.Χ. που έχει δηλώσει τη διαδρομή που θα ακολουθήσει με έναν άλλο μετακινούμενο ο οποίος επιθυμεί να ακολουθήσει παρόμοιο δρομολόγιο. Ετσι ιδιοκτήτης Ι.Χ. και μετακινούμενος βρίσκουν το «ταίρι» τους μέσω της εφαρμογής και μοιράζονται τα έξοδα της μετακίνησης.
Η εμπειρία των ποδηλάτων
Η εμπειρία που διαθέτουμε στα κοινόχρηστα ποδήλατα υποδηλώνει ότι η χρήση τέτοιων μορφών μετακίνησης έχει μεγαλύτερη απήχηση στους τουρίστες οι οποίοι είναι πιο εξοικειωμένοι με αυτές τις μορφές μετακίνησης και τις αντίστοιχες τεχνολογίες. Ταυτόχρονα, εταιρικές μετακινήσεις, μεταφορά φοιτητών κ.λπ., που αφορούν συνήθως συγκεκριμένους προορισμούς ή κοινή αφετηρία, θα μπορούσαν να λειτουργήσουν σε μεγάλο βαθμό από τις νέες μορφές μετακινήσεων.
Ωστόσο, δεν είναι όλες οι πόλεις σε θέση να υποδεχθούν τέτοια μοντέλα. «Για παράδειγμα, η Αθήνα δεν αποτελεί την καλύτερη επιλογή για διαμοιρασμό οχημάτων», υποστηρίζει η κ. Παγώνη. «Και αυτό γιατί δεν χωράει αυτοκίνητα πλέον, θα πρέπει να αλλάξει η νοοτροπία και να μετατοπίσουμε το ενδιαφέρον από το ιδιόκτητο όχημα και να στραφούμε προς τα ΜΜΜ». Βέβαιη θεωρεί την επιτυχία τέτοιων μορφών μετακινήσεων σε περιοχές όπου δεν υπάρχει πρόσβαση των αστικών συγκοινωνιών ή η εξυπηρέτηση δεν είναι πολύ ικανοποιητική. «Για παράδειγμα, τα προάστια της Αθήνας θα ήταν μια εξαιρετική επιλογή, καθώς θα μπορούσε να συνδυαστεί η χρήση του διαμοιραασμού οχημάτων με τη χρήση του δικτύου των ΜΜΜ», υποστηρίζει. Το βασικό σημείο επιτυχίας των συστημάτων αυτών αποτελεί το γεγονός ότι κανείς βρίσκει τρόπο μετακίνησης τη στιγμή κατά την οποία το ζητεί (on demand).
Στη χώρα μας έχουν γίνει κάποιες προσπάθειες λειτουργίας εταιρειών carpooling, ενώ και μια εταιρεία ενοικίασης οχημάτων εισήλθε στον χώρο του carsharing. Ωστόσο, δεν φαίνεται ότι κινήθηκε ιδιαίτερα η εν λόγω αγορά. «Η πανδημία ήταν ένα ισχυρό ράπισμα για τις εταιρείες στο εξωτερικό, καθώς τον τελευταίο χρόνο παρατηρείται μείωση των χρηστών», εξηγεί η κ. Παγώνη. Η αγορά είναι έντονα αναπτυσσόμενη με τις προβλέψεις να κάνουν λόγο για ραγδαία άνοδο τα επόμενα χρόνια. Ερευνα (της Deloitte) θέλει το 2006 να κάνουν χρήση αντίστοιχων υπηρεσιών σε ευρωπαϊκές πόλεις 200.000 άτομα, τα οποία το 2010 ανήλθαν στις 600.000, και το 2014 στα 2,2 εκατομμύρια.
Αυτοκίνητο
