Οσες φορές αναζητώ ιστορικές πληροφορίες για το παρελθόν της πρωτεύουσας, γνωρίζω με σιγουριά σε ποιον πρέπει να μιλήσω. Ο συγγραφέας, δημοσιογράφος, ερευνητής και για σειρά ετών αντιδήμαρχος Αθηναίων Ελευθέριος Σκιαδάς είναι σαν τον «σκληρό δίσκο μνήμης» της πόλης, που θυμάται ασύλληπτες λεπτομέρειες για όλα τα μικρά και μεγάλα συμβάντα. Αλλωστε είναι και η κινητήριος δύναμη για τη δημιουργία και λειτουργία του Μορφωτικού Ιδρύματος του Δήμου της Αθήνας –που ετοιμάζεται να μπει σε τροχιά αυτό τον καιρό– έτσι ώστε να συγκεντρώσει κάτω από μία στέγη όλα τα αρχεία που αφορούν το αθηναϊκό παρελθόν, από την πολεοδομία μέχρι τον πολιτισμό.
Την ίδια χρονιά, χιονάνθρωπος στα Προπύλαια.
Την ώρα που έπεφταν καλοσχηματισμένες οι νιφάδες έξω από τον παράθυρό μου, τον ρώτησα ποιες άλλες χρονιές έχουμε δει το χιόνι να πέφτει εντός του άστεως: «Τον Ιανουάριο 1850 το έδαφος των Αθηνών διατηρήθηκε χιονοσκεπές επί πολλές ημέρες και τον ίδιο μήνα το 1864 η πόλη παρέμεινε λευκή επί δεκατέσσερις ημέρες. Ακόμη περισσότερο θα εντυπωσιασθούν όσοι πληροφορηθούν ότι τον Μάρτιο 1880 σημειώθηκαν επτά βαθμοί υπό το μηδέν! Το 1911 έπεσε στους -3. Η διαφορά είναι ότι το 2021 είναι η πρώτη φορά που ο κόσμος, ένεκα της πανδημίας, δεν μπορεί να βγει έξω και να απολαύσει το φαινόμενο. Παλαιότερα κάθε χιονόπτωση στην πρωτεύουσα έφερνε επικές μάχες στους δρόμους», λέει ο κ. Σκιαδάς.
Ο Ιερός Βράχος της Ακρόπολης το 1962.
Οι Αθηναίοι υποδέχονταν το χιόνι με φρενίτιδα χαράς παρατηρώντας –όπως έγραφε ο Τύπος της εποχής– «την μανίαν των δουλικών να εκσφενδονίζουν χιονοσφαίρας από μπαλκονίων, παραθύρων, ταράτσας και προαυλίου κατά των ατυχών διαβατών». Τα πρώτα θύματα του πολέμου ήταν συνήθως οι μοδίστρες που έπιαναν από νωρίς δουλειά, όπως λέει ο αντιδήμαρχος, συμπληρώνοντας: «Στις εισόδους των στρατώνων, κυρίως της οδού Κηφισίας (εκεί όπου είναι σήμερα το ΝΙΜΤΣ), αρειμάνιες χείρες δεκανέων και λοχιών πετούσαν χιονόμπαλες στους περαστικούς. Αλλά οι σημαντικότερες μάχες ξεδιπλώνονταν με όλη την επιβλητικότητα των ομοβροντιών στα προπύλαια του Πανεπιστημίου. Εκεί “πάνοπλοι” φοιτητές στόχευαν στους περαστικούς. Τον ρόλο ασπίδων διαδραμάτιζαν οι ομπρέλες, ως κράνη χρησιμοποιούντο τα σκληρά καπέλα και ως λόγχες τα μπαστούνια».
Στύλοι Ολυμπίου Διός, 1981.
Γκάγκαρος Αθηναίος, με οικογένεια που έχει ρίζες στην πρωτεύουσα από τον 17ο αιώνα, ο Ελευθέριος Σκιαδάς θυμάται τι συνέβαινε στη γειτονιά του, το Θησείο, μόλις έπεφτε το χιόνι: «Αγόρια και κορίτσια σε συμμορίες ανά γειτονιά έβγαιναν έξω και συναντιόμασταν όλοι στα Ατταλιώτικα, αυτό που σήμερα ονομάζουμε περιφερειακό Φιλοπάππου. Εκεί γίνονταν κανονικοί χιονοπόλεμοι! Στη δε πλατεία του Θησείου, ένας ταβερνιάρης, ο Μπαρμπαγιάννης, είχε τη συνήθεια να φτιάχνει αυτός χιονάνθρωπο». Ο αντιδήμαρχος έκανε δώρο στη στήλη μια σειρά από αδημοσίευτες φωτογραφίες. Ιδού! [email protected]
ΑΘΗΝΑΪΚΑ PLUS
