Το πανεπιστήμιο γεννήθηκε στη Δυτική Ευρώπη, στο πλαίσιο της νεωτερικότητας. Η ανερχόμενη αστική τάξη διεκδίκησε απέναντι στη φεουδαρχία, όχι μόνο την πολιτική και οικονομική κυριαρχία, αλλά και τον έλεγχο της παιδείας και του πολιτισμού. Πανεπιστήμια και κολέγια (Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ, Κολέγιο της Γαλλίας) αποκτούν σχετική αυτονομία, πέρα από την καθιερωμένη παράδοση. Ενα παράδοξο συνοδεύει το πανεπιστήμιο στην Ευρώπη και τη Β. Αμερική: Για να παραμείνει ενεργό, πρέπει να αλλάζει συνεχώς και να μετασχηματίζεται με δική του πρωτοβουλία.
Στα καθ’ ημάς δεν είναι σύνηθες το πανεπιστήμιο, ως ένα συλλογικό υποκείμενο, να αποτιμά τα πεπραγμένα του και να προγραμματίζει τις μελλοντικές δράσεις. Να παρατηρήσει τις ραγδαίες αλλαγές που επέρχονται (π.χ. την επανάσταση 5G) και να αναπροσαρμόσει τη διδασκαλία και την έρευνα. Να ενθαρρύνει διεπιστημονικά προγράμματα. Διαφαίνεται μάλλον το ελληνικό πανεπιστήμιο να είναι εγκλωβισμένο σε μία άστοχη ορολογία και μία αρνητική πρακτική. Το «αυτοδιοίκητο» (τι υπέροχη ελληνική λέξη!), αντί να είναι το έναυσμα για μία δημιουργική πρωτοβουλία, μας παραπέμπει σε μία αντίληψη πανεπιστήμιο-φρούριο που απειλείται από τους εξωτερικούς εχθρούς (π.χ. «μπάτσοι» κ.λπ.).
Και η βία στο πανεπιστήμιο; Αναφέρω ενδεικτικά από την εμπειρία μου στο ΑΠΘ:
• Παραβιάζουν αυτοκίνητα (ανάμεσα στα οποία και το δικό μου).
• Μπογιατίζουν συχνά-πυκνά το Μετεωροσκοπείο, μία υπέροχη αρχιτεκτονική ροτόντα, με διάνοιξη των παραθύρων σε όλη την περιφέρεια.
• Μπογιατίζουν το Πειραματικό Σχολείο, δημιουργία του Πικιώνη.
• Καταλήψεις (μερικές φορές από άγνωστα άτομα).
Μπροστά σε αυτή την κατάσταση η συζήτηση πολώθηκε. Εγκατάσταση της αστυνομίας στο πανεπιστήμιο, ή μη εγκατάσταση της αστυνομίας στο πανεπιστήμιο. Ισως για την αναζήτηση μιας μεσαίας λύσης να μας φανεί χρήσιμη μία αρχή της φυσικής «αντίδραση ανάλογη της πρωταρχικής δράσης». Συνακόλουθα:
• Σε αυτούς που μπογιατίζουν τους δίνεται ένας κουβάς με χρώμα να αποκαταστήσουν τις ζημιές. Την πρακτική αυτή την έχω δει στη Γενεύη, όπου βρίσκομαι συχνά επισκεπτόμενος το CERN. Η ελβετική τηλεόραση έδειξε τους νεαρούς ενός λυκείου, που αποκήρυσσαν την πράξη τους και αποκαθιστούσαν τις ζημιές.
• Η ελληνική αστυνομία τα κατάφερε. Συνέλαβε τους τρεις φοιτητές που άσκησαν με ιδιαίτερο τρόπο βία στον πρύτανη. Πέρα από τη δικαστική έρευνα, θα ήταν χρήσιμο οι τρεις να κάνουν μία βόλτα στο πανεπιστήμιο φέροντας την ταμπέλα «Οχι στη βία στο Πανεπιστήμιο».
• Για μία ενέργεια κακουργηματικού χαρακτήρα, οι πανεπιστημιακές αρχές στο πλαίσιο του αυτοδιοίκητου, να επικαλούνται τη συνδρομή της αστυνομίας.
Μία τέτοια προσέγγιση θα επέτρεπε στο υπουργείο Παιδείας και στην υπουργό Παιδείας κ. Κεραμέως να εστιάσουν την προσοχή τους στα πλέον σημαντικά θέματα παιδείας.
Γιατί αν συνεχίσουμε να υπάρχουμε στον 21ο αιώνα θα είναι με άλλους προσανατολισμούς και άλλη παιδεία. * Ο κ. Αργύρης Νικολαΐδης είναι τέως καθηγητής Θεωρητικής Φυσικής, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
ΑΠΟΨΗ
Πανεπιστήμια
Εκπαίδευση
πανεπιστημιακή αστυνομία
Βία στα ΑΕΙ
Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Νίκη Κεραμέως
