Από τις αρχές Ιανουαρίου, η Κωνσταντινούπολη δονείται από μαχητικές φοιτητικές διαδηλώσεις, που έχουν αρχίσει να επεκτείνονται σε άλλες πόλεις. Πρόκειται για το μεγαλύτερο κύμα κοινωνικής αναταραχής στην Τουρκία από εκείνο του 2013, που ξεκίνησε με την πολιτική διαμαρτυρία στο Γκεζί Παρκ, και πάλι της Κωνσταντινούπολης, για να επεκταθεί με θυελλώδη τρόπο σε όλη τη χώρα και να κλονίσει για πρώτη φορά τη μονοκρατορία Ερντογάν, διαρκώντας τρεις ολόκληρους μήνες και αφήνοντας πίσω του 11 νεκρούς. Σκληροπυρηνικοί ισλαμιστές, όπως ο αρθρογράφος της φιλοκυβερνητικής Sabah Μπουρχανετίν Ντουράν, αναγνωρίζουν ότι διαγράφεται το ενδεχόμενο «αναβίωσης του Γκεζί Παρκ», ενώ ο ίδιος ο Ερντογάν προειδοποίησε πως «οι διωκτικές αρχές θα αποτρέψουν με αποφασιστικότητα» αυτόν τον κίνδυνο.
Ολα ξεκίνησαν την Πρωτοχρονιά, όταν ο ισχυρός άνδρας της Τουρκίας υπέγραψε, βαριά μεσάνυχτα, προεδρικό διάταγμα με το οποίο διόρισε πρύτανη του Πανεπιστημίου του Βοσπόρου τον πιστό του Μελίχ Μπουλού, πρώην υποψήφιο βουλευτή του κυβερνώντος κόμματος ΑΚΡ. Αδιανόητα πράγματα για οποιαδήποτε δημοκρατία, αλλά όχι για τη σημερινή Τουρκία. Από την επαύριον του αποτυχημένου πραξικοπήματος του 2016, ο Ερντογάν έχει διορίσει ένα σωρό επιτρόπους (kayyum) στη θέση εκλεγμένων δημάρχων, πρυτάνεων, ακόμη και διευθυντών επιχειρήσεων. Αυτή τη φορά, όμως, τόλμησε να διορίσει έναν kayyum σε ένα από τα καλύτερα δημόσια πανεπιστήμια, οχυρό των προοδευτικών ιδεών τόσο στον φοιτητόκοσμο όσο και στην ακαδημαϊκή του κοινότητα. Το τίμημα ήταν μεγαλύτερο από ό,τι ενδεχομένως υπολόγιζε.
Οι πρώτες φοιτητικές διαδηλώσεις εκδηλώθηκαν στις 4 Φεβρουαρίου, προκαλώντας επιδρομές της αστυνομίας και συλλήψεις φοιτητών. Την επομένη, πανεπιστημιακοί του ιδρύματος εκδήλωσαν την απαρέσκειά τους για τον διορισμό του Μπουλού, γυρίζοντάς του την πλάτη στην τελετή της ορκωμοσίας. Εκτοτε οι διαδηλώσεις, οι συγκρούσεις με την αστυνομία και οι συλλήψεις βρίσκονται στην ημερήσια διάταξη, ενώ έχουν αρχίσει δυναμικές κινητοποιήσεις σε άλλες περιοχές της Κωνσταντινούπολης και σε άλλες περιφέρειες της χώρας. Κάθε βράδυ στις 9 μ.μ., πολίτες χτυπούν τα κατσαρολικά τους στα μπαλκόνια σε ένδειξη συμπαράστασης με τους φοιτητές, αναβιώνοντας την παράδοση του Πάρκου Γκεζί.
• Νέες επιθέσεις Ερντογάν κατά φοιτητών και ΛΟΑΤΚΙ
Παραδόξως, όχι μόνον οι αντίπαλοι του Ερντογάν, αλλά και κορυφαία κυβερνητικά στελέχη, συμπεριλαμβανομένου του ίδιου του προέδρου, παραλληλίζουν και αυτοί το υπό εξέλιξη κίνημα με εκείνο του 2013. Αλλη μία φορά, ο Ερντογάν ποντάρει στην πόλωση, ευελπιστώντας ότι θα συσπειρώσει τη συντηρητική, κοινωνική του βάση ως εκπρόσωπος του νόμου και της τάξης απέναντι σε βλάσφημους και επικίνδυνους ταραξίες. Τροφή στην εκστρατεία δυσφήμησης έδωσε μια φοιτητική αφίσα η οποία απεικόνιζε την Κάαμπα της Μέκκας, τον πιο ιερό χώρο του Ισλάμ, με το ουράνιο τόξο της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας. Ο υπουργός Εσωτερικών Σουλεϊμάν Σοϊλού αποκάλεσε τους εν λόγω φοιτητές «διεστραμμένους», ενώ ο Ερντογάν υποστήριξε ότι το κίνημα διαμαρτυρίας βρίσκεται στο έλεος «βανδάλων και τρομοκρατών», προετοιμάζοντας το έδαφος για σκλήρυνση της καταστολής.
Μπροστά σε τόσο έντονες και μαζικές αντιδράσεις φοιτητών και πανεπιστημιακών, ο Τούρκος πρόεδρος θα μπορούσε να εκτονώσει την πίεση θυσιάζοντας τον διορισθέντα πρύτανη. Κατά τα φαινόμενα, όμως, θεώρησε ότι ενδεχόμενη αναδίπλωση θα μεταφραζόταν ως ένδειξη αδυναμίας και ότι η θυσία ενός kayyum θα άνοιγε την όρεξη των αντιπάλων του, θέτοντας υπό αμφισβήτηση το ίδιο το καθεστώς του προέδρου-σουλτάνου. Το ρίσκο που αναλαμβάνει, βεβαίως, είναι να πυροδοτήσει η αδιαλλαξία του διεύρυνση και ριζοσπαστικοποίηση της κοινωνικής αναταραχής, πέρα από το μεμονωμένο ζήτημα της πανεπιστημιακής αυτοτέλειας.
• Μετωπική σύγκρουση Ερντογάν με τη νεολαία
Από πολλές απόψεις, το κοινωνικό τοπίο είναι δυσμενέστερο για τον Ερντογάν από το 2013, όταν το τουρκικό «οικονομικό θαύμα» καλά κρατούσε ακόμη. Τα χρόνια προβλήματα επιδεινώθηκαν με την πανδημία και την προβληματική αντιμετώπισή της από τους κυβερνώντες. Η επίσημη ανεργία έχει φτάσει το 13% (στους νέους έως 24 ετών είναι 27%) και θα ήταν πολύ μεγαλύτερη εάν δεν είχαν απαγορευθεί οι απολύσεις, με αντίτιμο τις μειώσεις χρόνου εργασίας και μισθών, ενώ οι τιμές βασικών ειδών συνεχίζουν να ανεβαίνουν. Ο κίνδυνος, για τον Ερντογάν, να δράσουν οι φοιτητές ως σπινθήρας σε κοινωνική πυριτιδαποθήκη, δεν φαίνεται αμελητέος.
Σε αυτό το φόντο, αποκτά επείγοντα χαρακτήρα η προσπάθεια του Τούρκου προέδρου να βελτιώσει τις σχέσεις του με τη Δύση ώστε να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη των αγορών και να εισρεύσουν στην τουρκική οικονομία τα ζωτικά αναγκαία ξένα κεφάλαια. Την περασμένη Τρίτη, ο Τούρκος υπουργός Αμυνας Χουλουσί Ακάρ, με συνέντευξή του στην εφημερίδα Hurriyet, πρότεινε στη νέα κυβέρνηση των ΗΠΑ έναν ιστορικό συμβιβασμό για το ακανθώδες θέμα των S-400: να κρατήσει η Αγκυρα αδρανοποιημένους, όσο δεν υπάρχει έκτακτη κατάσταση, τους ρωσικούς πυραύλους κατά το μοντέλο των S-300 που μεταφέρθηκαν από την Κύπρο στην Κρήτη, με αντάλλαγμα να σταματήσει η Ουάσιγκτον την υποστήριξη της κουρδικής πολιτοφυλακής YPG στη Συρία. Παραμένει εξαιρετικά αμφίβολο κατά πόσον η κυβέρνηση Μπάιντεν θα δεχθεί παρόμοιο συμβιβασμό. Πάντως, οι δηλώσεις Σοϊλού, κατά τις οποίες το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016 οργανώθηκε από τις ΗΠΑ με εκτελεστικό όργανο το δίκτυο του Φετουλάχ Γκιουλέν, μάλλον δεν συνέβαλαν στη βελτίωση του κλίματος.
Εκπληξη στη Λιβύη
Νέα δεδομένα για την τουρκική ανάμειξη στη Λιβύη διαμορφώνει η συμφωνία της 5ης Φεβρουαρίου, στη Γενεύη. Υστερα από μακρές διαπραγματεύσεις υπό την αιγίδα του ΟΗΕ και όργιο παρασκηνιακών δοσοληψιών, οι 74 αντιπρόσωποι και των δύο αντίπαλων στρατοπέδων συμφώνησαν σε ένα μεταβατικό κυβερνητικό σχήμα που θέτει τέλος στην πρωθυπουργία του υποστηριζόμενου από την Αγκυρα Φαγιέζ Σαράζ. Στη θέση του, διαμορφώνεται μια δικέφαλη αρχή, με νέο πρωθυπουργό τον μεγαλοεπιχειρηματία των κατασκευών Αμπντούλ Χαμίντ Ντμπεϊμπέ και επικεφαλής του Προεδρικού Συμβουλίου τον πρώην πρεσβευτή στην Αθήνα Μοχάμαντ Γιουνές Μέφι, ο οποίος απελάθηκε λόγω του τουρκολιβυκού μνημονίου. Η ψηφοφορία (39-34 υπέρ των Ντμπεϊμπέ – Μέφι) προκάλεσε έκπληξη στην Αίγυπτο και σε ισχυρές ευρωπαϊκές χώρες, που είχαν ποντάρει στο αντίπαλο ψηφοδέλτιο των Φάτι Μπασάγα και Ακίλα Σάλεχ. Ο τελευταίος είναι πρόεδρος της Βουλής του Τομπρούκ, στο ίδιο στρατόπεδο με τον υποστηριζόμενο από Ρωσία, Αίγυπτο και Γαλλία πολέμαρχο Χαλίφα Χάφταρ. Γράφτηκε στον διεθνή Τύπο ότι η πλάστιγγα έγειρε χάρη σε εξαγορές αντιπροσώπων από τον Αλί Ντμπεϊμπέ, εξάδελφο του νέου πρωθυπουργού και διαβόητο κλεπτοκράτη με τεράστια περιουσία. Φαίνεται ότι η συμφωνία της Γενεύης επιβεβαιώνει τη ρωσοτουρκική συγκυριαρχία στη Λιβύη, καθώς το νέο σχήμα είχε το πράσινο φως και από τις δύο χώρες που διατηρούν δυνάμεις στο έδαφός της. Ακόμη και ο Χάφταρ «πούλησε» τον Σάλεχ, καθώς ο στρατός του ανακοίνωσε ότι το δίδυμο Ντμπεϊμπέ – Μέφι συνιστά «πατριωτική λύση».
Τουρκία
Κωνσταντινούπολη
Ερντογάν
Διαδηλώσεις
ΛΟΑΤΚΙ
ΗΠΑ
S-400
Λιβύη
