«Το Βυζάντιο στο πέρασμα των αιώνων» στο Μουσείο Ερμιτάζ

Έκθεση με 120 αρχαιότητες της βυζαντινής κυρίως περιόδου διοργανώνει το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού στο Μουσείο Ερμιτάζ στην Αγία Πετρούπολη, στο πλαίσιο των πολιτιστικών εκδηλώσεων του Έτους Ελλάδας – Ρωσίας 2016. Η έκθεση με τίτλο «Το Βυζάντιο στο πέρασμα των αιώνων» θα ξεκινήσει στις 24 Ιουνίου και θα ολοκληρωθεί στις 2 Οκτωβρίου 2016.

Συγκεκριμένα, όπως έγινε γνωστό στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ), τα μέλη του οποίου άναψαν ομόφωνα το «πράσινο φως» για την εξαγωγή των έργων, πρόκειται για τμήματα ψηφιδωτών και τοιχογραφιών, εικόνες, εικονογραφημένα χειρόγραφα, έργα γλυπτικής και μικρογλυπτικής, που καλύπτουν χρονικό διάστημα 11 αιώνων και τα οποία χαρακτηρίζονται από υψηλή καλλιτεχνική ποιότητα και μεγάλη ιστορική αξία.

Από αυτά, 43 έργα προέρχονται από το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, 16 από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, 11 από το Μουσείο Κανελλοπούλου, 8 από το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, 6 από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Καστοριάς, 3 από το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, δυο από τη συλλογή της Ιεράς Μονής Χοζοβιώτισσας Αμοργού, δύο από τη Μονή Βλατάδων Θεσσαλονίκης, καθώς και από αλλού, ενώ 10 είναι εικονογραφημένα χειρόγραφα από την Εθνική Βιβλιοθήκη Ελλάδος.

Στη Ρωσία θα «ταξιδέψει» και μια αρχαϊκή κόρη από το Μουσείο Ακρόπολης, που θα παρουσιαστεί ως πρόδρομο έκθεμα, καθώς θα εκτεθεί στο Ερμιτάζ από τον Μάρτιο του 2016. Η κόρη, που χρονολογείται στα μέσα περίπου του 6ου αιώνα π.Χ. και βρέθηκε το 1886 στον χώρο βορειοδυτικά του Ερεχθείου, ανήκει στη μόνιμη έκθεση του Μουσείου Ακρόπολης. Διατηρεί ίχνη αρχικού χρωματισμού και θα συνοδεύεται από ψηφιακή εφαρμογή (παραγωγής του Μουσείου Ακρόπολης), που θα αποκαθιστά το χρώμα και άλλα βαμμένα στοιχεία του αγάλματος, ενώ θα χρησιμοποιούνται και ψηφιακές φωτογραφίες που θα παραχωρηθούν από το ελληνικό Μουσείο.

Ως προς τον προσωρινό δανεισμό των παραπάνω, μόνο η Εφορεία Αρχαιοτήτων Βοιωτίας και το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο έφεραν αντιρρήσεις για δυο έργα: Ένα κιονόκρανο η πρώτη και μια μαρμάρινη κεφαλή Αφροδίτης το δεύτερο, με το σκεπτικό ότι θα παρουσιαστεί σε προγραμματισμένη έκθεση του μουσείου για τα 150 χρόνια από τη θεμελίωσή του.

Ωστόσο, η αρμόδια Διεύθυνση Μουσείων του ΥΠΠΟΑ πρότεινε τον δανεισμό και των δυο αυτών έργων, θεωρώντας ότι η έκθεση αποτελεί μείζον πολιτιστικό γεγονός που θα προβάλλει τον πολιτισμό της χώρας και θα συμβάλλει στην ανάπτυξη των πολιτιστικών συνεργασιών και ανταλλαγών μεταξύ Ρωσίας και Ελλάδας. Εξάλλου, όπως ειπώθηκε, η προτομή της Αφροδίτης με τον εγχάρακτο σταυρό στο μέτωπο υποστηρίζει μουσειολογικά την πρώτη ενότητα της έκθεσης, όπου παρουσιάζεται το πέρασμα από την ειδωλολατρία στον χριστιανισμό, το δε κιονόκρανο «δένει» με την τελευταία ενότητα, όπου γίνεται αναφορά στις σχέσεις Βυζαντίου και Δύσης.

Οι ενότητες της έκθεσης θα είναι χρονολογικές, ακολουθώντας την εκθεσιακή πρακτική του Μουσείου Ερμιτάζ, με θεματικές υποενότητες να εμπλουτίζουν κάθε μία από αυτές, ενώ θα εκδοθεί και επιστημονικός εικονογραφημένος κατάλογος με εισαγωγικά κείμενα Ελλήνων και Ρώσων ειδικών.

Αξίζει, δε, να σημειωθεί ότι σε ανταπόδοση, το Μουσείο Ερμιτάζ θα αποστείλει έκθεση με έργα από τις συλλογές του, η οποία θα παρουσιαστεί το φθινόπωρο στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, ενώ στο Μουσείο Ακρόπολης θα στείλει τρία χρυσά έργα του 4ου αι. π.Χ., μια φιάλη, ένα μικρό αγγείο κι ένα περιλαίμιο. Τα έργα θα εκτεθούν στο Μουσείο Ακρόπολης για το διάστημα που θα «λείπει» η κόρη, η οποία θα επιστρέψει τον Οκτώβριο με το πέρας της έκθεσης μαζί με τα υπόλοιπα έργα.

Τέλος, η σημαντικότατη εικόνα της Κοίμησης Θεοτόκου, ένα από τα πρώτα έργα του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου (Ελ Γκρέκο), που βρίσκεται στον ομώνυμο ναό της Σύρου και για την οποία υπάρχει ενδιαφέρον για συμμετοχή στην έκθεση, πιθανόν θα εξεταστεί σε ξεχωριστό αίτημα. Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, όπως δήλωσε στο ΚΑΣ ο έφορός της Δημήτρης Αθανασούλης, δεν έχει αντίρρηση να «ταξιδέψει» αρκεί να μεταφερθεί και να παραμείνει σε ειδική προθήκη που θα εξασφαλίζει την προστασία της.