«Η ομαλοποίηση της καθημερινότητας των παιδιών προσφύγων αποτελεί τον πιο σημαντικό στόχο, ώστε να μεγαλώσουν ως ισότιμοι δημοκρατικοί πολίτες της χώρας και όχι σαν φοβισμένοι, απόκληροι, ξένοι» ανέφερε ο Βοηθός Συνηγόρου του Πολίτη για τα Δικαιώματα των Παιδιών, Γιώργος Μόσχος, σε συνέντευξη Τύπου για την παρουσίαση της έκθεσης του εξαμήνου Ιουλίου-Δεκεμβρίου, σχετικά με την κατάσταση των παιδιών προσφύγων και μεταναστών στην Ελλάδα.
Τα στοιχεία βασίζονται στην έκθεση του σχετικού Μηχανισμού του Συνηγόρου του Παιδιού για την κατάσταση των παιδιών που μετακινούνται, ο οποίος υποστηρίζεται από την Unicef.
Σχετικά με την εκπαίδευση, τονίζεται η αναγκαιότητα δημιουργίας τάξεων υποδοχής στο πρωινό σχολικό πρόγραμμα, σε αντιδιαστολή με το απογευματινό που ισχύει σήμερα, σε όλες τις γειτονιές, που να περιλαμβάνει όλα τα παιδιά, τόνισε ο κ. Μόσχος. Η πρόεδρος της Unicef, Σοφία Τζιτζίκου, πρόσθεσε, ότι «τα παιδιά θα πρέπει να σταματήσουν να έχουν την ταμπέλα “πρόσφυγες”».
Σύμφωνα με την έκθεση, η προσπάθεια των οργάνων της ελληνικής πολιτείας, μετά την Κοινή Δήλωση ΕΕ-Τουρκίας, τον Μάρτιο του 2016, υπήρξε εντατική και πολύπλευρη, παρατηρήθηκαν ωστόσο, σοβαρές αδυναμίες. Μια από τις σημαντικότερες, αποτελεί η μέχρι σήμερα απουσία επίσημου συστήματος καταγραφής και συλλογής στοιχείων σχετικά με τη σύνθεση του πληθυσμού των παιδιών, στη βάση ενιαίων δεικτών σε όλο το πλέγμα των δομών φιλοξενίας, που να επιτρέπει τον άμεσο γεωγραφικό εντοπισμό τους, ώστε να αξιολογούνται έγκαιρα οι ανάγκες παρεμβάσεων για τη διασφάλιση της προστασίας τους.
Διαπιστώσεις του Συνηγόρου του Παιδιού
Από τα περίπου 64.000 ανήλικα άτομα, που εκτιμάται ότι εισήλθαν στη χώρα συνολικά το 2016, ο αριθμός των παιδιών που παρέμεναν στην Ελλάδα μέχρι τα τέλη Δεκεμβρίου, υπολογίζεται ότι ανερχόταν περίπου στα 21.000. Μεταξύ αυτών, εκτιμάται, ότι περίπου 7.500 -8.500 παιδιά φιλοξενούνταν μέχρι τον Δεκέμβριο στις 34 επίσημες ανοιχτές δομές προσωρινής φιλοξενίας που λειτουργούσαν στην ενδοχώρα, περίπου 1.000 ασυνόδευτοι ανήλικοι σε ειδικούς ξενώνες στην επικράτεια, ενώ πάνω από 6.000 παιδιά βρίσκονταν σε διαμερίσματα και ξενοδοχεία του προγράμματος στέγασης της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες.
Ως προς την πρόσβαση σε διεθνή προστασία, σημειώνεται ότι τα αιτήματα ασύλου των ανηλίκων το 2016 φτάνουν περίπου στο 38% των συνολικών υποβληθέντων αιτημάτων. Η διαδικασία παραμένει αργή και χρονοβόρα, και δυσχεραίνεται λόγω έλλειψης επαρκών υπηρεσιών διερμηνείας και νομικής υποστήριξης.
Η πρόσβαση των παιδιών στην εκπαίδευση σχεδιάστηκε έγκαιρα και στη βάση συγκεκριμένου προγραμματισμού, συνεχίζει η έκθεση, η εφαρμογή του οποίου, ωστόσο, συνάντησε πολλές δυσχέρειες στην πράξη, με αποτέλεσμα τις καθυστερήσεις στην έναρξη ή σε ορισμένες περιπτώσεις και τη διακοπή λειτουργίας των προβλεπόμενων Δομών Υποδοχής και Εκπαίδευσης Προσφύγων.
Η θεσμική κατοχύρωση της πρόσβασης των παιδιών σε υπηρεσίες υγείας εν γένει κρίνεται επαρκής, όμως, επισημαίνονται οι ευρύτερες λειτουργικές ελλείψεις του δημόσιου συστήματος υγείας σε υλικούς και ανθρώπινους πόρους, οι οποίες έχουν αρνητικές συνέπειες για όλα τα παιδιά, ημεδαπά και αλλοδαπά.
Ασυνόδευτοι ανήλικοι
Μέχρι τις 31 Μαρτίου 2017, 20.300 παιδιά πρόσφυγες και μετανάστες εκτιμάται ότι βρίσκονται στην Ελλάδα, ανάμεσά τους 2.000 ασυνόδευτοι ανήλικοι, αναφέρει η Unicef.
Σύμφωνα με το ΕΚΚΑ (Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης), αυτή τη στιγμή σε όλη την επικράτεια λειτουργούν 54 δομές φιλοξενίας ασυνόδευτων ανηλίκων (μακράς και βραχείας διαμονής), στις οποίες φιλοξενούνται 1.272 ανήλικοι (η δυναμικότητα αυξήθηκε από 423 τον Μάρτιο 2016), ενώ 182 επιπλέον θέσεις φιλοξενίας αναμένεται να δημιουργηθούν σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Επιπλέον, 58 ασυνόδευτοι ανήλικοι διαμένουν στις λεγόμενες «ασφαλείς ζώνες» σε ανοιχτά κέντρα φιλοξενίας, 56 σε αστυνομικά τμήματα, 146 σε Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης και 177 σε Ανοιχτά Κέντρα Φιλοξενίας.
Ειδικότερα, σε ό,τι αφορά τα ασυνόδευτα παιδιά, διαπιστώνεται, ότι εξακολουθούν να υφίστανται κρίσιμα ζητήματα, η αποτελεσματική αντιμετώπιση των οποίων βρίσκεται σε μακροχρόνια εκκρεμότητα. Μεταξύ αυτών επισημαίνονται: η απουσία θεσμοθέτησης και υλοποίησης της επιτροπείας, προδιαγραφών ίδρυσης και λειτουργίας ξενώνων φιλοξενίας, ενιαίων διαδικασιών διαπίστωσης της ανηλικότητας και βασικών αρχών για την προστασία των ασυνόδευτων παιδιών.
Ως θετική εξέλιξη, καταγράφεται η αξιοσημείωτη προσπάθεια αύξησης της δυναμικότητας των ξενώνων από 423 τον Μάρτιο σε 1.252 τον Δεκέμβριο, καθώς επίσης και η προσπάθεια λειτουργίας και περαιτέρω ανάπτυξης ασφαλών χώρων εντός των ανοιχτών δομών φιλοξενίας, η οποία συνδέεται με τη μείωση του αριθμού των παιδιών, που βρίσκονται κρατούμενα υπό προστατευτική φύλαξη.
Αναγκαία μέτρα
-Η βελτίωση των συνθηκών διαμονής στη βάση προδιαγραφών αξιοπρεπούς και ασφαλούς διαβίωσης στις δομές φιλοξενίας (μέσα και από τη βελτίωση του συντονισμού των αρμοδίως εμπλεκομένων φορέων), με την ταυτόχρονη προώθηση μακροπρόθεσμων λύσεων για την ομαλή κοινωνική ένταξη.
-Η θέσπιση συνεκτικού συστήματος εντοπισμού και καταγραφής των παιδιών στη βάση ενιαίων δεικτών και μεθοδολογίας.
-Η αξιολόγηση της εφαρμογής του προγράμματος εκπαίδευσης των παιδιών προσφύγων κατά το τρέχον έτος και ο έγκαιρος σχεδιασμός για τη νέα σχολική χρονιά 2017-18, με ιδιαίτερη έμφαση στη λειτουργία τάξεων υποδοχής στην πρωινή ζώνη των σχολείων.
-Η άμεση προώθηση του θεσμού της επιτροπείας, που βρίσκεται στο κέντρο όλων σχεδόν των προβληματικών ζητημάτων που αφορούν στην προστασία των ασυνόδευτων παιδιών.
-Η ευρύτερη βελτίωση του συστήματος παιδικής προστασίας και η περαιτέρω ειδικότερη προσαρμογή του στις ανάγκες των προσφυγικών πληθυσμών, με την παράλληλη διασφάλιση της ενημέρωσης των γονέων σχετικά με την ισχύουσα νομοθεσία στην Ελλάδα, ιδίως ως προς τις ευθύνες τους, καθώς και πραγματοποίηση έγκαιρων παρεμβάσεων για την προστασία των παιδιών από οποιαδήποτε μορφή κακοποίησης, παραμέλησης ή εκμετάλλευσης.
«Οι θεσμοί της ΕΕ να σεβαστούν τα δικαιώματα του παιδιού κατά την ανάπτυξη του νέου Κοινού Ευρωπαϊκού Συστήματος Ασύλου»
Οι ευρωπαϊκές Ανεξάρτητες Αρχές για τα Δικαιώματα του Παιδιού, μέλη του Ευρωπαϊκού Δικτύου Συνηγόρων του Παιδιού (ENOC), εξήγησε ο κ. Μόσχος, εκφράζουν τη βαθιά τους ανησυχία για την απουσία της οπτικής των δικαιωμάτων του παιδιού κατά την ανάπτυξη του νέου Κοινού Ευρωπαϊκού Συστήματος Ασύλου και καλούν όλους τους θεσμούς της ΕΕ να διασφαλίσουν, ότι οι υποχρεώσεις που προβλέπονται από τη Διεθνή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Παιδιού (ΔΣΔΠ) θα γίνουν σεβαστές κατά την υιοθέτηση των νέων νομικών μέσων. Το ENOC ζητεί από την ΕΕ και τα κράτη μέλη της να υιοθετήσουν μέτρα για την ασφαλή και νόμιμη είσοδο των παιδιών στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ώστε να σταματήσουν οι πολυάριθμοι θάνατοι, που βλέπουμε στη Μεσόγειο θάλασσα σήμερα.
Το ENOC είναι βαθύτατα προβληματισμένο για την απουσία δυνατοτήτων έκδοσης αδειών μακροχρόνιας ή μόνιμης διαμονής για παιδιά που έχουν ανάγκη διεθνούς προστασίας στις προτάσεις για το νέο Κοινό Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασύλου.
Επιπλέον, το ENOC εκφράζει τη λύπη του για τον περιορισμό των δυνατοτήτων οικογενειακής επανένωσης από πολλά ευρωπαϊκά κράτη, το νέο σχέδιο δράσης για τις επιστροφές, όπως και τους εξαιρετικά χαμηλούς ρυθμούς μετεγκατάστασης. Η κράτηση παιδιών, συνοδευόμενων ή ασυνόδευτων, δεν πρέπει να επιτρέπεται για λόγους που στηρίζονται αποκλειστικά στο μεταναστευτικό τους καθεστώς. Το γεγονός ότι ένας αυξανόμενος αριθμός κρατών μελών θέτουν σε κράτηση αιτούντες άσυλο, συμπεριλαμβανομένων παιδιών, αποτελεί ζήτημα σοβαρού προβληματισμού για το ENOC.
Τέλος, όπως αναφέρει το ΑΠΕ-ΜΠΕ,το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Συνηγόρων του Παιδιού ζητεί να διασφαλιστεί στα ανιθαγενή παιδιά η απόκτηση ιθαγένειας σε σύντομο χρονικό διάστημα μετά τη χορήγηση άδειας παραμονής.
Πρόγραμμα παιδικής προστασίας της Unicef
Μέχρι τώρα 10.000 παιδιά έχουν επωφεληθεί από το πρόγραμμα παιδικής προστασίας της Unicef, σε συνεργασία με θεσμικούς φορείς, όπως ο Συνήγορος του Παιδιού, το ΕΚΚΑ και ΜΚΟ, περιέγραψε ο Λοράν Σαπουί, συντονιστής του οργανισμού για το Προσφυγικό και Μεταναστευτικό Ζήτημα. Για το 2017 προβλέπεται 6.000 παιδιά να λάβουν ψυχοκοινωνική υποστήριξη και άλλες μορφές παιδικής προστασίας, να εντοπιστούν 2.000 παιδιά σε κίνδυνο, 5.000 να πάρουν μέρος σε οργανωμένες εκπαιδευτικές δραστηριότητες και 1.500 στη νηπιακή αγωγή, ενώ σε 1.000 μητέρες θα δοθούν συμβουλές σε θέματα διατροφής βρεφών και νηπίων. Το σύνολο του προϋπολογισμού της Unicef για τα συγκεκριμένα προγράμματα ανέρχεται σε 16 εκατομμύρια ευρώ.
