Ο Μητσοτάκης μπροστά στον βαθύ μπλε πίνακα του Αδαμάκου, ο Τσίπρας στον κατακόκκινο του Γεωργίου κοίταξαν το φακό και μίλησαν για τη «Γη της Επαγγελίας», την αυτοβιογραφία του Ομπάμα. Και μέσα σε τέσσερα λεπτά διαπιστώνεις ξεκάθαρα πώς ο κάθε ένας τους ένιωσε να έλκεται, να ιντριγκάρεται, από διαφορετικά σημεία της πολιτικής Ομπάμα. Kaι -ίσως- το γιατί.
Τι έχουν να πουν 14 Ελληνες, από συγγραφείς, επικοινωνιολόγους, διπλωμάτες, μέχρι αρχαιολόγους για τον Μπαράκ Ομπάμα; Πολλά και ενδιαφέροντα, όπως προκύπτει από την παρακολούθηση της παρουσίασης της αυτοβιογραφίας του «Η Γη της Επαγγελίας» το μεσημέρι της Τρίτης. Όμως η αιχμή της παρουσίασης από το Public και τις εκδόσεις Athens Bookstore Publications ήταν αναπόδραστα οι τοποθετήσεις του Κυριάκου Μητσοτάκη και του Αλέξη Τσίπρα. Πώς «διαβάζουν» το βιβλίο οι δυο ηγέτες, πώς ερμηνεύουν την πολιτική και τις επιλογές του Ομπάμα; Με κοινό παρανομαστή τον σεβασμό που τρέφουν για τον 44ο αμερικανό Πρόεδρο και την πολιτική του -αν και ο Αλέξης Τσίπρας δεν απέφυγε να κάνει και κριτική, μιλώντας για λάθη και αδυναμίες- τελικά Μητσοτάκης και Τσίπρας στάθηκαν σε διαφορετικά σημεία με αναφορές που μοιάζουν να φωτίζουν προσωπικές διαδρομές ή αιτούμενα προσωπικά τους στην παρούσα κρίσιμη πολιτική και κοινωνική συγκυρία.
Ας αρχίσουμε όμως από τους συμβολισμούς -τους αγαπά άλλωστε ο ίδιος ο Ομπάμα. Αγαπά να τους χρησιμοποιεί και την ίδια ώρα να τους χλευάζει κάπως, να αυτοσαρκάζεται. Όπως άλλωστε γράφει ο ίδιος στο βιβλίο περιγράφοντας την αρχή της πολιτικής του έκρηξης «η αρκούδα, συνήθιζε την αιχμαλωσία». Οπου αρκούδα ο ίδιος καθώς από κάποια στιγμή και μετά τον οδηγούσε σχεδόν η ίδια η Ιστορία στην κορυφή και ένιωθε να χάνει την ελευθερία του απλού πολίτη.
Η εκλεπτυσμένη εικαστικότητα του φόντου
Οι συμβολισμοί λοιπόν. Ορθιος ο Κυριάκος Μητσοτάκης, σε διαρκή εγρήγορση, με γραβάτα, μπροστά στον χαρακτηριστικό βαθύ μπλε πίνακα του αγαπημένου του δημιουργού Γιάννη Αδαμάκου, με τον εύγλωττο τίτλο «ΜΠΛΕ». Καθιστός ο Αλέξης Τσίπρας, μπροστά στο «Fight Omega» τον βαθυκόκκινο πίνακα του Κωστή Γεωργίου. Και εκεί αρχίζει η πρώτη κοινή συνισταμένη των τοποθετήσεών τους για τον Ομπάμα: στην εκλεπτυσμένη εικαστικότητα του φόντου.
Ακούγοντας τις τοποθετήσεις, είχα την αίσθηση ότι καλύτερος «μαθητής» ήταν ο Κυριάκος Μητσοτάκης, με την έννοια ότι με έπειθε ότι έχει διαβάσει όντως το βιβλίο – το παραδέχθηκε και ο ίδιος, έχει καλύψει τα δύο τρίτα του βιβλίου, αργά το βράδυ στο σπίτι ή στα αεροπλάνα. Ο τρόπος που μίλησε για την αυτοβιογραφία, η αναφορά στην αφηγηματική δεινότητα, στον συγγραφικό τρόπο, έδειξε λοιπόν πως αν μη τι άλλο είχε μεγαλύτερη τριβή με το ύφος – ή έστω είχε προετοιμαστεί καλύτερα για την παρουσίαση. Υφος που ακολούθησε και ο ίδιος, με περισσότερα λυρικά, περιγραφικά στοιχεία στον λόγο του απ’ότι έχουμε συνηθίσει.
Κυβερνήσεις στον πάγο της αδιαφορίας
Ο Αλέξης Τσίπρας ήταν πιο ερμητικός ως προς αυτό καθ’ αυτό το περιεχόμενο του βιβλίου, χωρίς αναφορές σε εσωτερικές πληροφορίες. Ο Τσίπρας με αφορμή την αυτοβιογραφία σχεδίασε το δικό του πορτρέτο του Μπαράκ Ομπάμα. Η αμέσως επόμενη κοινή συνισταμένη ήταν η εκκίνηση των ομιλιών: με αποσπάσματα από κείμενα άλλων. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης με αναφορά στον Γκράχαμ Γκριν (έχει επηρεάσει βαθιά συγγραφικά τον Ομπάμα) για τη λειτουργία της αυτοβιογραφίας. Ο Αλέξης Τσίπρας, πιο ωμά πολιτικός, από μια φράση που είπε ο Ρούζβελτ το 1936 στο συνέδριο των Δημοκρατικών «καλύτερα τα περιστασιακά λάθη μιας κυβέρνησης που ζει σε πνεύμα συμπόνοιας με τους πολίτες παρά οι συνεχείς παραλείψεις μιας κυβέρνησης που ζει στον πάγο της αδιαφορίας».
Ο μετριοπαθής, όχι επαναστάτης Ομπάμα
Και κάπως έτσι εξελίχθηκαν τα μαγνητοσκοπημένα μηνύματα, με τον Πρωθυπουργό να εστιάζει σε πιο ανθρώπινες διαστάσεις αλλά και σε μια σχεδόν λογοτεχνική αποτίμηση του βιβλίου. Και με τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης να επιμένει σε ατόφιες πολιτικές τοποθετήσεις. Εσπευσαν όμως ο καθένας να επιμείνουν σε διαστάσεις και απόψεις που αυτή τη στιγμή διαμορφώνουν την κυρίαρχη αφήγηση γύρω από κυβέρνηση και ΣΥΡΙΖΑ. Φιλελεύθερη Δημοκρατία, μετριοπάθεια, κοινωνική φροντίδα, οι αιχμές που επέλεξε ο Κυριάκος Μητσοτάκης λέγοντας «ως αναγνώστης-πολιτικός, θα επισήμαινα την προσήλωση του Προέδρου στις αρχές της φιλελεύθερης Δημοκρατίας, του εκσυγχρονισμού και της κοινωνικής φροντίδας. Αλλά και την πίστη του στην μετριοπάθεια: Ο πρώτος μαύρος πρόεδρος των ΗΠΑ ομολογεί ότι ανέκαθεν υπήρξε μεταρρυθμιστής και όχι επαναστάτης. Ένας οπαδός της ανοιχτής οικονομίας, που, όμως, δεν δίστασε να κρατικοποιήσει πρόσκαιρα την αυτοκινητοβιομηχανία για να τη σώσει».
Η εποχή της πληροφορίας και η αλήθεια
Ο Ομπάμα ηγήθηκε μιας προοδευτικής κυβέρνησης, απεφάνθη από την πλευρά του Αλέξης Τσίπρας, εστιάζοντας στον τρόπο που κλήθηκε να αντιμετωπίσει ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ ένα σύστημα που εναντιώνεται σε καθετί νέο. Από τις πιο εντυπωσιακές αναφορές του Αλέξη Τσίπρα όμως ήταν αυτή που έκανε για την δύναμη της αλήθειας και την εποχή της πληροφορίας -με δεδομένο το σάλο και τις αντεγκλήσεις για το σπίτι στα Λεγραινά, τα εξώδικα, τα συνεχή δημοσιεύματα…
«Το βιβλίο είναι η εξιστόρηση της πορείας αυτής χωρίς να προσπαθεί να ωραιοποιήσει ούτε ηρωοποιήσει. Στην εποχή της πληροφορίας κανείς δεν ξεφεύγει από την αλήθεια» είπε ο Αλέξης Τσίπρας. «Ο Ομπάμα ως ο πρώτος παγκόσμιας ηγέτης αυτής της εποχής πορεύθηκε με αυτό τον γνώμονα από την πρώτη στιγμή. Η αλήθεια του Ομπάμα είναι και τα όρια που ο ίδιος έθεσε για τη διακυβέρνησή του. Ο ρεαλισμός και το όραμα. Οι αναγκαίοι συμβιβασμοί και η πολιτική σύγκρουση».
Η έννοια των πολιτικών επιθέσεων δεν έλειψε από την τοποθέτηση του προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ φέρνοντας το παράδειγμα του Ομπάμα ως ηγέτη: «Αυτό που καθορίζει την πορεία και την υστεροφημία είναι η διορατικότητα, η ικανότητα να διακρίνει τις ενέργειες που θα εξασφαλίσουν τη βελτίωση των συνθηκών ζωής των πολιτών. Ακόμα και αν το πολιτικό κόστος από τις ανελέητες και αήθεις πιέσεις των αντιπάλων είναι βαρύτατες».
Εν τέλει, ο τρόπος που κάθε πολιτικός, πόσο μάλιστα ηγέτης, διαβάζει την αυτοβιογραφία του Ομπάμα, είναι αποκαλυπτική για τον τρόπο που ο ίδιος προσλαμβάνει τον εαυτό του, για το κάδρο που επιχειρεί να θέσει γύρω από τη δική του πορεία και ιστορία. Το να βρεις σημεία ταύτισης με τον Ομπάμα εν μέσω των σεισμικών αλλαγών στην ανθρωπογεωγραφία της πολιτικής εξουσίας παγκοσμίως, προσφέρει σίγουρα κάτι το παρηγορητικό, μια άγκυρα και ένα πρόσχημα. Ουδείς μπορεί να αρνηθεί ότι το μεστό, εξαιρετικά καλογραμμένο, βασανιστικά αναλυτικό, ελαφρώς εθιστικό βιβλίο του Ομπάμα είναι και ένα άριστο επικοινωνιακό υλικό για την υστεροφημία και τις επιδιώξεις του πρώην προέδρου. Επιπλέον, ουδείς μπορεί να αρνηθεί ότι αποτελεί και άριστο επικοινωνιακό υλικό για κάθε άλλο ηγέτη στον κόσμο που δεν μπορεί να αρνηθεί τον πήχη του Ομπάμα και τον «προσαρμόζει» στα μέτρα του.
Πόσοι όμως πολιτικοί ανά τον κόσμο υπογράμμισαν ανάμεσα στις άλλες και την ακόλουθη φράση του Ομπάμα με αφορμή την εκτόξευση στο φως της δημοσιότητας της Σάρα Πέιλιν; «Η κομματική σκοπιμότητα θα απειλούσαν να αφανίσουν τα πάντα – τις προηγουμες θέσεις σου- τις διακηρυγμένες αρχές σου. Ακόμη και καθετί που οι αισθήσεις, τα μάτια και τα αυτιά σου, σου έλεγαν ότι είναι αλήθεια».
