Τα περιστατικά βίας στην Ελλάδα μέσα στην οικογένεια έχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια και εκτοξευθεί κατά τη διάρκεια της πανδημίας.
Ο εγκλεισμός και η κοινωνική αποστασιοποίηση έχουν δημιουργήσει αδιέξοδα για τα θύματα αλλά και τους θύτες.
Σύμφωνα με τους ειδικούς πάντως, στις περισσότερες περιπτώσεις η βία δεν γεννήθηκε λόγω των περιορισμών που επιβλήθηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας, ούτε ξαφνικά κάποιοι άνθρωποι έγιναν βίαιοι. Με τον έναν ή με τον άλλο τρόπο τα βίαια ένστικτα προϋπήρχαν, ίσως δεν είχαν εκδηλωθεί ακόμα ή είχαν εκδηλωθεί μέχρι κάποιο βαθμό. Η πιο κοινή μορφή βίας είναι η σωματική βία που στις περισσότερες περιπτώσεις ασκείται μεταξύ συντρόφων. Ωστόσο, παρατηρείται αύξηση της άσκησης βίας και προς ηλικιωμένους από μέλη της οικογένειας τους. Όπως στην περίπτωση της 75χρονης στο Βύρωνα που ξυλοκοπήθηκε μέχρι θανάτου.
«Η βία, δεν έχει ηλικία. Υπάρχουν θύματα ενδοοικογενειακής βίας κάθε ηλικίας, γι’ αυτό όλοι πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί και “σε επιφυλακή”, θα λέγαμε, για να αντιλαμβάνονται έγκαιρα τις ενδείξεις βίας σε κάποιο δικό τους πρόσωπο. Σε περίπτωση που κάποιος υποψιάζεται ή έχει δει “σημάδια”, πρέπει να ενημερώσει για την ανησυχία του αυτή και να ζητήσουν μαζί βοήθεια από ειδικό. Η βία δεν πρέπει να γίνεται αποδεκτή από τα θύματα γιατί πολλές φορές ο θύτης δεν σταματά στο πρώτο επεισόδιο, αλλά συνεχίζει να έχει επικίνδυνη συμπεριφορά και θα ασκήσει βία ξανά. Σε περιπτώσεις, δε, που υποβόσκουν ψυχολογικά θέματα, ελλοχεύει ο κίνδυνος σοβαρών τραυματισμών, ακόμη και θανάτου. Γι’ αυτό τα θύματα δεν πρέπει να σωπαίνουν και να υπομένουν βίαιες συμπεριφορές. Πρέπει να λένε “ΟΧΙ στη βία”, να παίρνουν το θάρρος να μιλάνε και να ζητάνε βοήθεια από τους επιστήμονες της Γραμμής SOS 15900 ή από τα κατά τόπους συμβουλευτικά κέντρα. Πληροφορίες για τους τρόπους επικοινωνίας με τα συμβουλευτικά κέντρα που υπάρχουν σε όλη τη χώρα, οι γυναίκες μπορούν να βρουν στις ιστοσελίδες www.isotita.gr και www.womensos.gr», τονίζει μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η υφυπουργός Εργασίας, αρμόδια για τη δημογραφική πολιτική και την οικογένεια, Μαρία Συρεγγέλα.
Επίσης, η βία μπορεί να έχει και διαφορετικές εκφράσεις, οι οποίες ίσως ακόμα να μην έχουν καταγραφεί στη συνείδησή μας ως άσκηση βίας.
«Σημαντικό να γνωρίζουμε ότι η ενδοοικογενειακή βία δεν είναι μόνο η σωματική ή η συζυγική. Η βία μπορεί να παίρνει πολλές μορφές ψυχολογική, λεκτική, σωματική. Ακόμα και η αμέλεια είναι μορφή βίας. Μια μητέρα, ένας γονιός, που δεν παρέχει τα απαραίτητα για την επιβίωση στο ανήλικο τέκνο είναι μια από τις σκληρότερες μορφές βίας», σημειώνει μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, η κλινική ψυχολόγος ψυχοθεραπεύτρια και Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Άννα Κανδαράκη και προσθέτει: «Η πανδημία έχει ενισχύσει τη βία συνολικά. Ο περιορισμός ζωτικών αναγκών, όπως η ελευθερία κίνησης και συνάθροισης, ο εγκλεισμός και το αίσθημα εγκλωβισμού, όλη αυτή η συμπιεσμένη ενέργεια μπορεί να μετατραπεί σε βία. Πάντως, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι μια κρίση, όπως αυτό που βιώνουμε σήμερα, δεν αποτελεί συνήθως γενεσιουργό αιτία του προβλήματος, όσο ενισχυτή και ενδυναμωτή μιας ήδη εδραιωμένης κατάστασης. Ενισχύει δηλαδή τις ήδη υπάρχουσες δυσκολίες. Έτσι αντίστοιχα και στην ενδοοικογενειακή βία η πανδημία θα φέρει στην επιφάνεια μια κατάσταση που προϋπήρχε. Μονάχα που τώρα οι παρούσες συνθήκες, κλείνουν τις πόρτες και φυλακίζουν μέσα, μαζί θύτες και θύματα, χωρίς να επιτρέπουν διεξόδους ούτε στους μεν ούτε στους δε. Τόσο ο θύτης δεν βρίσκει άλλο μέρος να διοχετεύσει αυτή την ένταση, όσο και το θύμα δε βρίσκει τους μαθημένους του τρόπους για να το κουκουλώσει. Είτε με το να φύγει για λίγο από το σπίτι είτε με το να συναντήσει και να μιλήσει σε κάποιο συγγενικό του πρόσωπο. Όλα αυτά αποτελούν υποκατάστατα και σε καμία περίπτωση λύσεις».
Τα φαινόμενα ενδοοικογενειακής βίας έχουν αυξηθεί κατά ένα τρίτο σε κάποιες χώρες της Ε.Ε. μετά την επιβολή απαγόρευσης κυκλοφορίας. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζήτησε πριν μερικούς μήνες από τα κράτη μέλη να παρέχουν στα θύματα ευέλικτα εργαλεία για την καταγγελία περιστατικών κακοποίησης καθώς και να αυξήσουν τις διαθέσιμες θέσεις σε εγκαταστάσεις και δομές για άτομα που έχουν δεχτεί ενδοοικογενειακή βία.
«Τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας υπήρχαν πάντα αλλά τώρα τελευταία βλέπουμε να αυξάνεται ο αριθμός των γυναικών που παίρνουν τη μεγάλη απόφαση να καταγγείλουν όσα δυσάρεστα βιώνουν. Οι γυναίκες είναι πλέον πιο ενημερωμένες και γνωρίζουν ότι μπορούν να απευθυνθούν στην Γραμμή SOS 15900 που δίνει τη δυνατότητα να επικοινωνήσουν άμεσα με έναν φορέα αντιμετώπισης της έμφυλης βίας. Μέσω των ενημερωτικών δράσεων που οργανώνουμε, ολοένα και περισσότερες γυναίκες γνωρίζουν πλέον ότι οι γυναίκες μπορούν να ζητήσουν βοήθεια και να μιλήσουν με ψυχολόγους. Μάλιστα όσες δεν μπορούν να τηλεφωνήσουν, μπορούν να στείλουν απλά ένα ηλεκτρονικό μήνυμα στη διεύθυνση sos15900@isotita.gr», τονίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, η Μαρία Συρεγγέλα και προσθέτει: «Βέβαια, θύματα ενδοοικογενειακής βίας δεν είναι μόνο γυναίκες. Οι γυναίκες μπορεί να είναι μεν τα πιο πιθανά θύματα, ωστόσο, η βία μπορεί να έχει αποδέκτες άντρες, παιδιά, γιαγιάδες και παππούδες. Η βία δεν έχει ηλικία και συμβαίνει ανεξαρτήτως εισοδήματος, μόρφωσης, κουλτούρας και θρησκείας».
Τι προκαλεί βία μέσα στην οικογένεια
«Η ενδοοικογενειακή βία τις περισσότερες φορές ξεκινάει από την εξοικείωση με τη βία γενικότερα και μεταφέρεται διαγενεακά. Η βιβλιογραφία και η κλινική εμπειρία επιβεβαιώνει ότι ο θύτης συχνά υπήρξε ο ίδιος θύμα, όπου μέσω της βίας την οποία υπέστη ο ίδιος, σε μικρή ηλικία εξοικειώθηκε με αυτή. Όχι απαραίτητα σωματικής βίας, αλλά και λεκτικής με τη μορφή υποτίμησης και απαξίωσης, αλλά και με τη μορφή παραμέλησης ή εγκατάλειψης. Στοιχεία που μπορεί να παίξουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση προσωπικότητας, που στην ενήλικη ζωή μπορεί να πάρουν και μορφή παθολογίας, όπως μια διαταραχή προσωπικότητας με ψυχοπαθητικά, αντικοινωνικά στοιχεία», σημειώνει η κ. Κανδαράκη και παράλληλα προειδοποιεί: «Εδώ είναι σημαντικό να διαχωρίσουμε τη ψυχοπαθολογία που μπορεί να υπάρχει λόγω μιας διαταραχής προσωπικότητας, όπου το άτομο θα εμφανίσει στοιχεία αντικοινωνικά, με τη ψυχοπαθολογία με τη μορφή ψύχωσης όπου το άτομο έχει δυσκολία αντίληψης της πραγματικότητας. Θα είναι σφάλμα να ταυτίσουμε την ενδοοικογενειακή βία με τη ψυχική υγεία, καθώς ήδη υπάρχει έντονο στίγμα στον ψυχιατρικό ασθενή, όπου τα στατιστικά νούμερα σε καμία περίπτωση δεν επιβεβαιώνουν κάτι τέτοιο».
Τι μπορεί να κάνει το θύμα
Όσο τα θύματα ξεπερνούν το ταμπού και σπάνε τη σιωπή τους σχετικά με αυτό που βιώνουν μέσα στο σπίτι τους, αυξάνεται και η μέριμνα από την Πολιτεία. Ο βαθμός ικανοποίησης για την επάρκεια των δομών και της μέριμνας μπορεί να είναι μεγαλύτερος ή μικρότερος ανάλογα με την σκοπιά που το βλέπει κανείς, ωστόσο χωρίς αμφιβολία έχει σημειωθεί πρόοδος.
«Οι γυναίκες και γενικότερα τα θύματα βίας δεν είναι πλέον μόνα τους σε αυτό τον αγώνα κατά της κακοποίησης. Έχουν στο πλευρό τους ειδικούς που μπορούν να τις βοηθήσουν και γίνονται προσπάθειες σε επίπεδο πολιτείας για να αποκτήσουν αυτές οι γυναίκες ακόμη περισσότερα στηρίγματα.
Για παράδειγμα, ο ΟΑΕΔ προκειμένου να στηρίξει τις άνεργες γυναίκες θύματα ενδοοικογενειακής βίας, αποφάσισε να αυξήσει τη μοριοδότηση των γυναικών θυμάτων έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας κατά 40% στο βελτιωμένο πρόγραμμα δεύτερης επιχειρηματικής ευκαιρίας για ανέργους που διέκοψαν την επιχειρηματική τους δραστηριότητα και θέλουν να δημιουργήσουν μια νέα επιχείρηση και να επανενταχθούν στην αγορά εργασίας. Παράλληλα, αποφασίστηκε για πρώτη φορά η ένταξη των άνεργων γυναικών θυμάτων βίας στο πρόγραμμα απασχόλησης Ευπαθών Κοινωνικών Ομάδων. Μέσω του προγράμματος αυτού, επιχορηγείται για 12-24 μήνες το 90% του συνολικού κόστους έως 800 ευρώ μηνιαίως για θέση πλήρους απασχόλησης και έως 400 ευρώ για θέση μερικής απασχόλησης, για την πρόσληψη ανέργων από ιδιωτικές και δημόσιες επιχειρήσεις.
Την ίδια ώρα, οι ψυχολόγοι και οι κοινωνιολόγοι της Γραμμής SOS 15900 ενθαρρύνουν τις γυναίκες να βγουν από την απομόνωση και να σπάσουν τη σιωπή τους. Στόχος μας είναι να αρχίσουν οι γυναίκες να μιλούν και να κατανοήσουν ότι δεν ευθύνονται για τη βία που υφίστανται. Οι επιστήμονες της Γραμμής παρέχουν άμεση βοήθεια σε περιστατικά βίας σε 24ωρη βάση, 365 μέρες τον χρόνο. Τηρώντας τους κανόνες της εχεμύθειας, συμβουλεύουν τις γυναίκες για τις επόμενες κινήσεις τους, τις βοηθούν και τις ενημερώνουν για τις επιλογές τους. Παρέχουν ψυχοκοινωνική στήριξη, νομική συμβουλευτική και φιλοξενία σε ξενώνες και παραπέμπουν περιστατικά σε συμβουλευτικά κέντρα κατά της βίας, υπηρεσίες υγείας και άλλους συνεργαζόμενους φορείς», υπογραμμίζει μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Συρεγγέλα και καταλήγει λέγοντας: «Παρακολουθούμε στενά το θέμα της ενδοοικογενειακής βίας, καθώς τα αυξανόμενα περιστατικά μας προκαλούν έντονο προβληματισμό και ανησυχία. Θα συνεχίσουμε τις δράσεις μας, ενημερώνοντας το κοινό για το δίκτυο δομών που υπάρχουν σε όλη τη χώρα και στηρίζουν τις γυναίκες – θύματα βίας. Οι γυναίκες πρέπει να γνωρίζουν ότι δεν είναι μόνες σε αυτή τη μάχη, θα σταθούμε στο πλευρό τους και θα βοηθήσουμε όσες γυναίκες έχουν ανάγκη, αρκεί να βρουν τη δύναμη να μας μιλήσουν».
