Πόσο σημαντικές ήταν οι εξελίξεις του 2020, και ιδίως η συμφωνία για το NextGenerationEU (το Ταμείο Ανάκαμψης), για το μέλλον της Ευρώπης ως οικονομικής και δημοσιονομικής ένωσης;Θεωρώ ότι αυτό που συνέβη στην Ευρώπη το 2020, ως απάντηση στο απόλυτο δράμα της πανδημίας της Covid-19, ήταν πραγματικά ουσιώδες. Οι αποφάσεις που ελήφθησαν από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, μέσω του Pandemic Emergency Purchase Programme, αξίας 1,85 τρισ. ευρώ, και των TLTROs (Targeted Long-Term Refinancing Operations), που ξεπέρασαν τα 1,3 τρισ. ευρώ, ήταν και οι δύο καθοριστικές. Στο επίπεδο των ευρωπαϊκών θεσμών, το NextGenerationEU –αξίας 750 δισ. ευρώ, που θα προκύψουν από δανεισμό της ΕΕ– είναι ένα μείζον βήμα προς τα εμπρός, το οποίο ήταν αδιανόητο πριν από την πανδημία. Συνολικά, το Σχέδιο Ανάκαμψης της ΕΕ αποτελεί το μεγαλύτερο πακέτο τόνωσης που χρηματοδοτήθηκε ποτέ μέσω του προϋπολογισμού της ΕΕ (στα 750 δισ. του NextGenerationEU προστίθενται τα 1,074 τρισ. ευρώ του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου, αθροίζοντας 1,824 τρισ. ευρώ). Έχουν ληφθεί υπόψη τα βασικά διδάγματα για τη χάραξη οικονομικής πολιτικής από την προηγούμενη κρίση;Οι κυβερνήσεις των κρατών-μελών της ΕΕ, οι ευρωπαϊκοί θεσμοί και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα στάθηκαν στο ύψος των περιστάσεων όταν ξέσπασε η κρίση του κορωνοϊού. Η κρίση που ξέσπασε με την πτώχευση της Lehman Brothers προκάλεσε τη μεγαλύτερη οικονομική και χρηματοπιστωτική διαταραχή από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η τρέχουσα κρίση είναι η χειρότερη των τελευταίων 100 ετών – χειρότερη από το Μεγάλο Κραχ.
Πώς πρέπει να τροποποιήσει η ΕΕ το πλαίσιο των δημοσιονομικών της κανόνων – ένα ζήτημα η διαβούλευση επί του οποίου θα ξεκινήσει εκ νέου στο δεύτερο εξάμηνο του 2021; Είστε αισιόδοξος ότι θα επιτευχθεί συναίνεση;Θα δούμε πώς η ΕΕ θα προσαρμόσει το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης, καθώς και τη δευτερεύουσα δημοσιονομική νομοθεσία, για να λάβει υπόψη το πολύ σημαντικό πρόσθετο δημόσιο χρέος που έχει συσσωρευθεί το 2020 και το 2021. Είμαι βέβαιος ότι η Ευρώπη θα βρει τον δρόμο της. Σε κάθε περίπτωση, αυτό που θα παραμείνει καθοριστικό για την πιστοληπτική αξιοπιστία όλων των ευρωπαϊκών χωρών είναι, μετά το πέρας της πανδημίας, το εθνικό δημόσιο χρέος, ως ποσοστό του ΑΕΠ, να μειώνεται προοδευτικά (έστω και μετριοπαθώς) κάθε χρόνο. Μια τέτοια τάση μείωσης θα ανοίξει τον δρόμο για την ενίσχυση της πιστοληπτικής ικανότητας των ευρωπαϊκών κρατικών χρεογράφων, θα διατηρήσει τα ασφάλιστρα κινδύνου σε χαμηλά επίπεδα και θα επιτρέψει να διατηρηθούν χαμηλά τα ονομαστικά επιτόκια.
Φρανκφούρτη, 2010. Ο τότε πρόεδρος και ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Ζαν-Κλοντ Τρισέ (δεξιά) και Λουκάς Παπαδήμος. © THOMAS LOHNES / DDP / ddp images via AFP/visualhellas.gr
Η Γαλλία υπήρξε βασικός σύμμαχος της Ελλάδας στην Ευρώπη, από την εποχή του Ζισκάρ Ντ’ Εστέν, όταν υποστήριξε την ελληνική προσπάθεια ένταξης στην ΕΟΚ, μέχρι τις ταραχώδεις ημέρες του Ιουλίου 2015, όταν έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην αποτροπή του Grexit. Πώς εξηγείτε αυτή την ειδική σχέση; Έπαιξε ρόλο με οποιονδήποτε τρόπο στη λήψη των αποφάσεών σας κατά τα κρίσιμα πρώτα χρόνια της ελληνικής κρίσης;Θα απαντήσω τόσο ως Γάλλος όσο και ως Ευρωπαίος πολίτης, πλήρως αφοσιωμένος στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα, και ως πρόεδρος της ΕΚΤ για οκτώ χρόνια. Ως Γάλλος πολίτης, αναγνωρίζω τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό ως σημαντικό συστατικό του δικού μου πολιτισμού. Χωρίς τους Έλληνες φιλοσόφους, ποιητές, τραγωδούς, μαθηματικούς, επιστήμονες, θα ένιωθα εγκαταλελειμμένος. Ο πατέρας μου και ο παππούς μου ήταν καθηγητές Αρχαίων Ελληνικών και Λατινικών. Προφανώς λοιπόν επηρεάζομαι επίσης από την κληρονομιά της οικογένειάς μου.
Ως Ευρωπαίος πολίτης, πάντα πίστευα ότι η Ελλάδα δεν πρέπει ποτέ να εγκαταλείψει την Ευρώπη. Ο πειρασμός της ελληνικής εξόδου δεν εμφανίστηκε μόνο τον Ιούλιο του 2015. Έπρεπε να καταπολεμήσω αυτή την άποψη πολύ έντονα ήδη από τον Μάιο του 2010. Με τον αντιπρόεδρο Λουκά Παπαδήμο και τους συναδέλφους μου στο Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΚΤ, λάβαμε τότε πολύ τολμηρές αποφάσεις! Αυτές οι αποφάσεις, μεταξύ των οποίων και η απόκτηση ελληνικών κρατικών ομολόγων στη δευτερογενή αγορά, επικρίθηκαν έντονα όταν ελήφθησαν. Τώρα πιστεύω πως αναγνωρίζονται ως οι ενδεδειγμένες για τη στιγμή εκείνη. Σε ποια πεδία πρέπει η Ελλάδα και η Γαλλία να συνεργαστούν για να αναμορφώσουν τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η ΕΕ κατά την επόμενη δεκαετία;Η ΕΕ και η Ευρωζώνη αποτελούνται από χώρες με ένα τεράστιο εύρος κοινών διακυβευμάτων και συμφερόντων: έχουν το ίδιο πεπρωμένο και ακολουθούν κοινή πορεία σε έναν κόσμο που γίνεται ολοένα και πιο περίπλοκος, ταραγμένος και απαιτητικός. Στον σημερινό αστερισμό των τεράστιων αναδυόμενων οικονομιών –Κίνα, Ρωσία, Τουρκία, Βραζιλία, Μεξικό, Ινδονησία– η ενότητα της Ευρώπης είναι ακόμα πιο σημαντική από ό,τι ήταν μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν ο λόγος του Robert Schuman, εμπνευσμένος από τον Jean Monnet, έθεσε τα θεμέλια του κοινού του ευρωπαϊκού ιστορικού εγχειρήματος. Πιστεύω και προσδοκώ ότι η Γαλλία και η Ελλάδα θα θέσουν τη φιλία τους στην υπηρεσία όλων των κρατών-μελών, για να διασφαλίσουν ότι η ιστορική πορεία της ΕΕ θα είναι επιτυχής.
ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΥΠΟΘΕΣΗ
Μιλτιάδης ΒαρβιτσιώτηςΑναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών
Του Γιάννη Παλαιολόγου
Η σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας και της Γαλλίας «έχει σημαδευτεί από δυνατές σχέσεις μεταξύ Ελλήνων και Γάλλων ηγετών, με κοινό σημείο αναφοράς την Ευρώπη», δηλώνει στο «Κ» ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών Μιλτιάδης Βαρβιτσιώτης. Ο κ. Βαρβιτσιώτης χαιρετίζει την «ξεκάθαρη στάση» της Γαλλίας «απέναντι στις τουρκικές προκλήσεις» του περασμένου έτους και μιλάει για τις κρίσιμες πρωτοβουλίες που επέτρεψαν στην ΕΕ, «μετά τις πρώτες αρρυθμίες», να αντιδράσει σθεναρά στην κρίση της πανδημίας.
Ποιες είναι οι πιο σημαντικές αλλαγές που επέφερε η πανδημία στην ΕΕ;Η πανδημία έφερε την ΕΕ μπροστά σε μια πρωτόγνωρη δοκιμασία. Μετά τις πρώτες αρρυθμίες αντέδρασε σωστά και καίρια, με τρεις αποφάσεις-ορόσημα. Πρώτα από όλα, φρόντισε για τον συντονισμό στην προμήθεια υγειονομικού εξοπλισμού και έτσι απέτρεψε να ξεσπάσει ένας ανταγωνισμός χωρίς τέλος μεταξύ κρατών-μελών. Δεύτερον, προχωρήσαμε έγκαιρα στη δημιουργία ενός Ταμείου Ανάκαμψης ύψους 750 δισ. ευρώ, μέσω αμοιβαιοποίησης χρέους – μια πρωτόγνωρη πρωτοβουλία, που θωράκισε τις οικονομίες μας, το χρηματοπιστωτικό σύστημα της ΕΕ αλλά και το ευρώ. Τρίτη καταλυτική απόφαση ήταν βεβαίως το κοινό πρόγραμμα προμήθειας εμβολίων. Με αυτόν τον τρόπο όλες οι χώρες, ακόμα και οι πιο μικρές, συμμετείχαν και ωφελήθηκαν ισότιμα από το ευρωπαϊκό πλαίσιο. Ωστόσο, η περαιτέρω υλοποίηση του προγράμματος από εδώ και πέρα είναι ουσιώδης και πρέπει η ΕΕ να αξιοποιήσει όλα τα εργαλεία που έχει στη διάθεσή της για να επιταχύνουμε τους ρυθμούς του εμβολιασμού, που έχει καθυστερήσει. Τέλος, ο συντονισμός στο άνοιγμα της οικονομίας και του τουρισμού είναι επίσης σημαντικός. Γι’ αυτό άλλωστε δουλεύουμε για την υιοθέτηση της πρότασης του Κυριάκου Μητσοτάκη για το ευρωπαϊκό πιστοποιητικό εμβολιασμού, το οποίο θα διευκολύνει τις μετακινήσεις.
Πόσο ζωτική είναι η έννοια της στρατηγικής αυτονομίας για το μέλλον της ΕΕ;Διαπιστώσαμε κατά την πανδημία ότι η Ευρώπη παρουσίασε ελλείψεις σε ουσιαστικά αγαθά, όπως είδη ιατρικού εξοπλισμού. Σκεφτείτε ότι σε όλη την Ευρώπη δεν φτιάχναμε μάσκες, γάντια ή αναπνευστήρες. Αυτό αναδεικνύει την ανάγκη να ξανασκεφτούμε τις προτεραιότητές μας σε κρίσιμους τομείς. Ενώ έχουμε πετύχει να κατασκευάζουμε ευρωπαϊκά προϊόντα με παγκόσμια απήχηση, όπως π.χ. τα Airbus, είμαστε πολύ πίσω στην αμυντική βιομηχανία. Είναι χαρακτηριστικό ότι, ενόψει της επικείμενης αγοράς φρεγατών από το Πολεμικό Ναυτικό, έχουν παρουσιαστεί πέντε διαφορετικές υποψηφιότητες από ευρωπαϊκές χώρες, το οποίο δείχνει αν μη τι άλλο έναν κατακερματισμό δυνάμεων. Το ίδιο και σε τεχνολογίες αιχμής, όπως στα δίκτυα 5G. Η συζήτηση για τη στρατηγική αυτονομία της ΕΕ είναι πιο επίκαιρη από ποτέ. Και είναι μια συζήτηση που πρέπει να ξεκινήσουμε άμεσα, αν θέλουμε η Ευρώπη να είναι έτοιμη απέναντι σε κάθε είδους εξωτερικές προκλήσεις.
Πόσο σημαντική ήταν η στήριξη της Γαλλίας στις εντάσεις που βιώσαμε με την Τουρκία; Μεταφράζεται σε κοινές θέσεις για την κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική άμυνας της ΕΕ;Η Γαλλία κράτησε μια ενεργή και αλληλέγγυα στάση προς την Ελλάδα. Επιβεβαίωσε έμπρακτα ότι είναι ένας παραδοσιακός σύμμαχός μας, δικαιώνοντας το σύνθημα «Ελλάδα-Γαλλία συμμαχία» και δίνοντάς του νέα πνοή. Εξάλλου, η ίδια η Γαλλία είναι μια μεσογειακή δύναμη με μακρά εμπειρία και δικαιολογημένο ενδιαφέρον για την ασφάλεια στην ευρύτερη περιοχή. Η ξεκάθαρη στάση της απέναντι στις τουρκικές προκλήσεις έδωσε το στίγμα ότι δεν κινείται με βάση μια βραχυπρόθεσμη οικονομική λογική, αλλά αντιλαμβάνεται το ευρύτερο διακύβευμα για την ασφάλεια και το μέλλον της Ευρώπης. Η κοινή μας αντίληψη αποτυπώνεται και στο μεταναστευτικό ζήτημα, ιδιαίτερα δεδομένης της εργαλειοποίησής του από την Τουρκία. Αυτές οι συνεργασίες και συγκλίσεις δεν αφορούν απλώς τις μεταξύ μας σχέσεις, αλλά εκφράζουν και τον κοινό μας στόχο για μια αξιόπιστη και ισχυρή ΕΕ.
Πέρα από την ιστορική φιλία των δύο χωρών, κατά πόσο έχει διευκολυνθεί η συνεργασία εξαιτίας του κοινού φιλοευρωπαϊκού οράματος των κ. Μητσοτάκη και Μακρόν;Η σχέση του Κωνσταντίνου Καραμανλή με τον Σαρλ ντε Γκολ σημάδεψε την απαρχή της σύγχρονης πορείας της Ελλάδας στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες, ενώ η προσωπική φιλία του Έλληνα «πατέρα της ευρωπαϊκής ένταξης» με τον Βαλερί Ζισκάρ ντ’ Εστέν επισφράγισε την ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ. Αντίστοιχα, η συνεργασία μεταξύ του Ανδρέα Παπανδρέου και του Φρανσουά Μιτεράν άνοιξε τον δρόμο για την εμβάθυνση της ευρωπαϊκής οικοδόμησης, ενώ έκανε δυνατή την έναρξη των Κοινοτικών Πλαισίων Στήριξης. Τέλος, να υπενθυμίσω ότι πριν από μερικά χρόνια οι παρεμβάσεις του Φρανσουά Ολάντ απέβησαν καίριες σε εξίσου κρίσιμες στιγμές. Σήμερα, ο Πρόεδρος Μακρόν αποδεικνύεται ένας Ευρωπαίος ηγέτης με ολοκληρωμένο όραμα για την Ευρώπη. Το όραμά του κινητοποιεί εντός, αλλά και εκτός Γαλλίας, έχοντας ένα ιδιαίτερα ευρύ ακροατήριο. Η αλληλέγγυα στάση που κράτησε προς την Ελλάδα από την πρώτη ημέρα της εκλογής του σφράγισε την πραγματικά ισχυρή φιλία ανάμεσα στις δύο χώρες. Αντίστοιχα, ο Κυριάκος Μητσοτάκης είναι ένας Ευρωπαίος πολιτικός νέας γενιάς, με το όραμά του για μια κυρίαρχη Ευρώπη να συναντά τις καινοτόμες ιδέες του Γάλλου Προέδρου. Και οι δύο ενσαρκώνουν μια νέα τομή στην ιστορία της Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης, έχοντας διαβεί κρίσιμες κοινές δοκιμασίες, όπως η υγειονομική κρίση, και ατενίζοντας με ρεαλισμό τις νέες γεωπολιτικές ευθύνες της Ευρώπης. Η στενή συνεννόηση και «χημεία» μεταξύ των δύο ηγετών μόνο καλό μπορεί να φέρει στις διμερείς μας σχέσεις.
Κλεμάν ΜπονΥφυπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων της Γαλλίας
Του Γιάννη Παλαιολόγου
© Hans Lucas via AFP/visualhellas.gr
Ο τίτλος του υφυπουργού Ευρωπαϊκών Υποθέσεων δεν αποδίδει επαρκώς τον ρόλο που διαδραματίζει ο Κλεμάν Μπον στη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής πολιτικής της Γαλλίας. Πριν αναλάβει το συγκεκριμένο χαρτοφυλάκιο, ήταν ο βασικός σύμβουλος του Εμανουέλ Μακρόν για ευρωπαϊκά θέματα – συμβάλλοντας καταλυτικά στη γαλλική πολιτική από την Ανατολική Μεσόγειο έως το Ταμείο Ανάκαμψης. Ακολουθεί μια ελαφρώς επιμελημένη εκδοχή της συνομιλίας που είχε με το «Κ» για τα θέματα αυτά και για τη διαχρονική ελληνογαλλική φιλία. Ποια είναι η πιο σημαντική αλλαγή που έχει επέλθει στην ΕΕ στον έναν χρόνο από το ξέσπασμα της πανδημίας;Η ΕΕ είναι πιο ισχυρή μετά από έναν χρόνο κρίσης. Συνειδητοποίησε ότι μπορεί να αντιδρά εγκαίρως, να μην περιορίζεται σε πολύ λίγα, πολύ αργά – μια κρίσιμη διαφορά με το παρελθόν και ιδιαίτερα με τη χρηματοπιστωτική και τη λεγόμενη «ελληνική» κρίση. Αυτό φάνηκε ιδιαίτερα στο οικονομικό πεδίο, όπου η Γαλλία, σε συνεργασία με την Ελλάδα και ορισμένες ακόμα χώρες, προώθησε τη συμφωνία για το Σχέδιο Ανάκαμψης, την οποία τώρα πρέπει να εφαρμόσουμε. Αλλά και στο πεδίο της Υγείας, όπου ποτέ δεν είχε αρμοδιότητες η ΕΕ, πετύχαμε να αναπτύξουμε ένα καλό επίπεδο συνεργασίας πανευρωπαϊκά. Γνωρίζω ότι τώρα ασκείται κριτική σε αυτή τη συνεργασία για τα εμβόλια, αλλά θεωρώ ότι εξασφαλίζει πως όλες οι χώρες θα μπορέσουν να προστατεύσουν τον πληθυσμό τους, μαζί. Πρέπει να επιταχύνουμε, να βελτιώσουμε [την υλοποίηση της στρατηγικής για τα εμβόλια και τους εμβολιασμούς], αλλά το κοινό πλαίσιο προστατεύει τους πάντες.
Πώς έχει αναδείξει η πανδημία την ανάγκη για «στρατηγική αυτονομία» σε ευρωπαϊκό επίπεδο;Το βλέπουμε καθημερινά, ειδικά στο υγειονομικό μέτωπο. Υπάρχει υπερβολική εξάρτηση από παραγωγούς εκτός ΕΕ. Ας πάρουμε το παράδειγμα των μασκών. Είχαμε ελλείψεις γιατί δεν είχαμε την παραγωγική ικανότητα να παρασκευάζουμε αρκετές μάσκες σε σύντομο χρονικό διάστημα. Συνειδητοποιήσαμε επίσης ότι το 80% της παγκόσμιας παραγωγής παρακεταμόλης λαμβάνει χώρα στην Ινδία και στην Κίνα. Τώρα, με το εμβόλιο, το πρόβλημα δεν είναι οι τιμές ή η γραφειοκρατία, αλλά οι περιορισμοί στις δυνατότητες παραγωγής. Όλα αυτά δείχνουν ότι σε επίπεδο βιομηχανικής παραγωγής, σε επίπεδο καινοτομίας, η στρατηγική αυτονομία είναι πιο αναγκαία από ποτέ. Πρέπει λοιπόν μετά την κρίση να επικεντρωθούμε στους τομείς στους οποίους χρειάζεται ενίσχυση της παραγωγικής ικανότητας της ΕΕ και να οικοδομήσουμε ένα πανευρωπαϊκό πλαίσιο. Τρεις μήνες μετά τη Σύνοδο Κορυφής του Δεκεμβρίου, είστε ικανοποιημένος από την προσήλωση της Τουρκίας σε μια αποκλιμάκωση διαρκείας; Συνεχίζουν η Ελλάδα και η Γαλλία να συνεργάζονται στενά στο ζήτημα αυτό σε ευρωπαϊκό επίπεδο;Συνεργαζόμαστε πολύ στενά εδώ και έναν χρόνο επί του ζητήματος αυτού. Μέχρι πριν από λίγους μήνες, πολλοί θεωρούσαν ότι οι εντάσεις με την Τουρκία ήταν περιορισμένου χαρακτήρα και ότι μπορούσαμε να τις ξεπεράσουμε. Τώρα βλέπουν ότι τα προβλήματα είναι βαθύτερα, δομικά. Η Τουρκία χρησιμοποίησε τις μεταναστευτικές ροές για να ασκήσει πίεση στην Ευρώπη, επεμβαίνει σε περιφερειακές κρίσεις, δημιουργεί εσκεμμένα εντάσεις. Δεν είμαστε πλήρως ενωμένοι στην ΕΕ στις θέσεις μας και σχετικά με το πώς πρέπει να αντιδράσουμε. Αλλά, μέσω της συνεργασίας μας με την Ελλάδα, έχουμε καταστήσει σαφές ότι υπάρχει ζήτημα με την Τουρκία. Και δεν είναι ζήτημα ελληνικό ή γαλλικό, αλλά ζήτημα ευρωπαϊκό, το οποίο πρέπει να λύσουμε μαζί.Πρέπει φυσικά να συνομιλούμε με την Τουρκία, και είναι στο χέρι τους αν επιθυμούν την κλιμάκωση ή την αποκλιμάκωση. Όποτε υπάρχει απόπειρα αμφισβήτησης της κυριαρχίας μιας ευρωπαϊκής χώρας, αυτό αποτελεί επίθεση κατά της Ευρώπης. Πρέπει να είμαστε ενωμένοι. Αυτό κάναμε στην Ανατολική Μεσόγειο πέρυσι, όταν στείλαμε εκεί το πολεμικό μας πλοίο ή όταν συμμετείχαμε σε κοινές ασκήσεις με την Ελλάδα, την Ιταλία και την Κύπρο. Αυτό κάνουμε και στις ευρωπαϊκές διαπραγματεύσεις – η Ελλάδα και η Γαλλία, η μία στο πλευρό της άλλης. Η αλλαγή συμπεριφοράς της Άγκυρας θα έχει διάρκεια;Είναι πολύ νωρίς για να απαντηθεί αυτό. Αλλά η Τουρκία έχει συνειδητοποιήσει ότι η Ευρώπη δεν είναι αδύναμη ή διχασμένη απέναντί της. Έχουμε πρόοδο να κάνουμε ακόμα για να επιδείξουμε την αναγκαία πυγμή, αλλά έχουμε καταστήσει σαφές ότι δεν θα υποκύψουμε σε καμία μορφή πίεσης χωρίς να αντιδράσουμε. Ένα παράδειγμα: όταν πέρυσι η Τουρκία άσκησε πίεση στα χερσαία ελληνοτουρκικά σύνορα, η ΕΕ αντέδρασε ταχύτατα, στείλαμε υποστήριξη, η Frontex ήταν εκεί, επισκέφθηκαν αμέσως την περιοχή ο Σαρλ Μισέλ και η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Νομίζω πως η Τουρκία εξεπλάγη από την ταχεία και κοινή αντίδραση. Ήταν σημαντικό επεισόδιο, απόδειξη ότι η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη δεν είναι άνευ νοήματος. Οι ιστορικά στενές ελληνογαλλικές σχέσεις έχουν ενισχυθεί περισσότερο λόγω των ομοιοτήτων στο ευρωπαϊκό όραμα του Κυριάκου Μητσοτάκη και του Εμανουέλ Μακρόν;Μιλάμε για μια κοινή ιστορία 200 ετών, με αμοιβαία αλληλεγγύη και στενές σχέσεις στην πολιτική και στον πολιτισμό. Αυτοί οι δεσμοί έχουν αναδειχθεί ξανά στην τρέχουσα κρίση και βασίζονται τελικά στις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων. Συγκινήθηκα ιδιαίτερα προ μηνών, όταν φίλοι στην Ελλάδα μού είπαν ότι η αποστολή του γαλλικού πολεμικού πλοίου στην Ανατολική Μεσόγειο ήταν μια έκφραση αλληλεγγύης όχι μόνο προς τον πρωθυπουργό και την κυβέρνηση, αλλά προς την Ελλάδα και την ελληνική κοινωνία. Συνεχίζουμε λοιπόν να οικοδομούμε στη βάση αυτής της ιστορικής συνεργασίας.
