Δύο επίπεδα νησάκια, η Σταμφάνη και η Αρπυια, σαν φύλλα που ταξιδεύουν στο Ιόνιο. Οι αρχαίοι τα θεωρούσαν άλλωστε πλωτά. Οι Στροφάδες, 27 ναυτικά μίλια νότια της Ζακύνθου, βρίσκονται μόνες στην καρδιά του αρχιπελάγους, στο σταυροδρόμι της θάλασσας και στο έλεος των τρομερών αέρηδων που αν σηκωθούν δεν μπορείς να τις πλησιάσεις. Ταπεινές γεωγραφικά –2,6 χιλιόμετρα, ίσα να πατήσεις–, σπουδαίες στην Ιστορία, έκαναν την εμφάνισή τους μαζί με τους Αργοναύτες. Συνδέθηκαν με τους Βυζαντινούς μοναχούς που έκτισαν ένα μοναστήρι τον 13ο αιώνα, τους Σαρακηνούς πειρατές, τους Βενετούς, τον Αγιο Διονύσιο που ετάφη εκεί. Σήμερα, το μόνο που έχει μείνει από τις δαιδαλώδεις διαδρομές τους στον χρόνο είναι ένα –ταλαιπωρημένο από σεισμούς και φθορές– πανέμορφο καστρομονάστηρο που το επισκέπτονται πια μόνον τα χιλιάδες μεταναστευτικά πτηνά.
Αποτελεί μοναδικό δείγμα θρησκευτικής αρχιτεκτονικής, μιας και στο μοναστηριακό σύμπλεγμα η εκκλησία είναι ένας οχυρωμένος πύργος. Το 2017 εκοιμήθη και ο τελευταίος μοναχός, ο παπα-Γρηγόρης Κλάδης, που έζησε εκεί 38 χρόνια με μόνη συντροφιά ένα φαροφύλακα που έφυγε κάποτε κι αυτός και ένα βαρκάρη που του έφερνε κάθε τόσο ορισμένες προμήθειες. Τις πολύτιμες διηγήσεις αυτών των τριών ανθρώπων αλλά και εκπληκτικές φωτογραφίες του μνημείου πριν από τον σεισμό του 2018, που αποκόλλησε κομμάτι από τον πύργο κι έριξε τη σκεπή του Ηγουμενείου, διασώζουν στο λεύκωμα «Ο τελευταίος μοναχός των Στροφάδων», των εκδόσεων Πατάκη, ο Αμερικανός φωτογράφος –που πήρε τιμητικά την ελληνική υπηκοότητα– Μπομπ Μακέιμπ και η δημοσιογράφος Κατερίνα Λυμπεροπούλου. Στις 23 Μαρτίου ανακοινώθηκε ότι το λεύκωμα κέρδισε το βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών, οίκοθεν, στην Τάξη των Γραμμάτων και των Καλών Τεχνών.
Η είσοδος στον φάρο της Σταμφάνης. Φωτ. ROBERT A. McCABE
Πρόκειται για μια σπουδαία αναγνώριση για το πόνημα στο οποίο συμβάλλουν αρχιτέκτονες, αναστηλωτές, ιστορικοί κ.ά. Το σημαντικότερο όμως δεν είναι τόσο η διάκριση αυτής της συλλογικής προσπάθειας, όσο η ευαισθητοποίηση που πέτυχαν το βιβλίο και η Ιερά Μητρόπολη Ζακύνθου και Στροφάδων με τον μητροπολίτη Δωδώνης (τέως Ζακύνθου) Χρυσόστομο για τη διάσωση του αρχιτεκτονήματος. «Η μοίρα αυτού του λευκώματος συνδέθηκε με μια σειρά αγαθών συμπτώσεων. Ο Ρόμπερτ Μακέιμπ είχε πρωτοεπισκεφθεί τις Στροφάδες μαζί με την αείμνηστη σύζυγό του Ντίνα το 2005 και γνώρισαν από κοντά τον παπα-Γρηγόρη που ζούσε εντελώς ασκητικά», λέει η Κατερίνα Λυμπεροπούλου. «Αμέσως αισθάνθηκαν μεγάλη έγνοια για τον μοναχό, τη μοναδική φύση και το μοναστήρι που ήδη είχε ζημιές από τον σεισμό του 1997. Το 2016, όταν γνωριστήκαμε με τον Ρόμπερτ, συνειδητοποίησε ότι είχα σχέση με το νησί, που ήταν τόπος καταγωγής του συζύγου μου».
Το καστρομονάστηρο των Στροφάδων έχει μοναδική αρχιτεκτονική. Φωτ. ROBERT A. McCABE
Το ένα έφερε το άλλο και έτσι έπεσε στο τραπέζι η πρόταση για ένα βιβλίο. Η Λυμπεροπούλου κατάφερε να μιλήσει στον πατέρα Γρηγόρη λίγο προτού πεθάνει, ενώ, συμπτωματικά, τα τυπωμένα αντίτυπα του λευκώματος ταξίδευαν στην Ελλάδα όταν έγινε ο σεισμός του 2018. «Τα ρίχτερ έκαναν το μοναστήρι μη επισκέψιμο και τώρα υπάρχει μόνον το βιβλίο ώστε να περιηγηθεί κανείς στο μέρος αυτό», συμπληρώνει ο Μακέιμπ στη στήλη. Πριν από ένα χρόνο έγινε και μια εξαιρετική έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη της Κουμπάρη με φωτογραφίες και μοναδικά κειμήλια. Ολα αυτά ελπίζουμε να συμβάλουν στο να προχωρήσει το σχέδιο για την αποκατάσταση του καστρομονάστηρου, με την εξεύρεση πόρων και την εκπόνηση σχετικών μελετών.
Τμήμα του τέμπλου. Φωτ. ROBERT A. McCABE
«Μια ακόμα σύμπτωση; Την ημέρα του βραβείου ανοίχτηκαν οι φάκελοι των τεχνικών προσφορών για την επιλογή αναδόχου του έργου από την Περιφέρεια Ιονίων Νήσων», υπογραμμίζει η δημοσιογράφος. «Ολοι έχουν συνειδητοποιήσει πως πρέπει να κινηθούμε γρήγορα για να θωρακίσουμε το καστρομονάστηρο από τους σεισμούς και τον χρόνο, διότι, όπως έλεγε και ο παπα-Γρηγόρης: “Αν πέσει τώρα, είναι χαμένη υπόθεση. Αυτά δεν μπορούν να ξαναχτιστούν. Κανένας δεν μπορεί να χτίσει κάτι τέτοιο σήμερα”».
ΑΘΗΝΑΪΚΑ PLUS
