Αρχιτεκτονική πέρα από τη Γη

Πολλά έχουν γραφτεί για τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS) και τους αστροναύτες του, για τα επιστημονικά πειράματα που διεξάγονται σε αυτόν και τις αποστολές που γίνονται ως εκεί. Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι εξάπτει το ενδιαφέρον των επιστημόνων και όσων γοητεύονται από το Διάστημα και τα διαστημικά ταξίδια, ώς τώρα ελάχιστοι έχουν σκεφτεί να τον «εξετάσουν» από την αρχιτεκτονική του σκοπιά.

Αυτό το κενό έρχεται να συμπληρώσει ένα βιβλίο, το «International Space Station, Architecture beyond Earth» («Διεθνής Διαστημικός Σταθμός, Αρχιτεκτονική πέρα από τη Γη»), που θα κυκλοφορήσει την 1η Μαρτίου στη Βρετανία. Ο συγγραφέας του, Ντέιβιντ Νίξον, έχει να πει πολλά από «πρώτο χέρι», αφού είναι ένας από τους ελάχιστους αρχιτέκτονες που έχουν κληθεί να συμμετάσχουν στον σχεδιασμό του ISS, το «θαύμα της σύγχρονης μηχανικής» όπως ο ίδιος τον αποκαλεί.

Κατοικήσιμος δορυφόρος

Ο ISS είναι ένας διαστημικός σταθμός – ή κατοικήσιμος δορυφόρος – ο οποίος σχεδιάστηκε εξαρχής ως «δομοστοιχειωτή κατασκευή». Αποτελεί δηλαδή μια αρθρωτή κατασκευή, η οποία έχει σχεδιαστεί για να συμπληρώνεται, σε βάθος χρόνου και ανάλογα με τις ανάγκες, από αυτοτελείς μονάδες. Με τον τρόπο αυτόν οι αρμόδιοι για τον σχεδιασμό του έκριναν ότι θα μπορούσε να εξυπηρετήσει καλύτερα τον σκοπό του, να χρησιμεύσει δηλαδή ως ένα ερευνητικό εργαστήριο σε συνθήκες μικροβαρύτητας και διαστημικού περιβάλλοντος.

Οι αστροναύτες που διαμένουν σε αυτόν διεξάγουν σε μόνιμη βάση πειράματα -βιολογίας, φυσικής, αστρονομίας, μετεωρολογίας κ.ά.- ενώ εκεί δοκιμάζονται επίσης διάφορα συστήματα και εξοπλισμοί που αναπτύσσουν οι διαστημικές υπηρεσίες για τις μελλοντικές διαστημικές αποστολές τους. Τα περισσότερα δηλαδή τμήματά του αποτελούν εργαστήρια, τα οποία σχεδιάζονται και εξοπλίζονται με βάση το πρόγραμμα των πειραμάτων που θα πρέπει να φιλοξενήσουν.

Η συναρμολόγηση του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού ξεκίνησε τον Νοέμβριο του 1998. Το πρώτο τμήμα του που τέθηκε σε χαμηλή τροχιά γύρω από τη Γη ήταν το ρωσικό Zarya, ακολουθούμενο δύο εβδομάδες αργότερα από το αμερικανικό Unity. Σήμερα αποτελεί τον μεγαλύτερο τεχνητό δορυφόρο που βρίσκεται σε τροχιά γύρω από τον πλανήτη μας: «Πετάει» σε ύψος 330-435 χλμ. και συχνά είναι ορατός με γυμνό μάτι.

Στον κεντρικό σκελετό του εκτός από τα ηλιακά πάνελ, τις κάμερες, τα συστήματα θέρμανσης κ.λπ., είναι πλέον προσαρτημένα 15 τμήματα – κάποια εξ αυτών συνοδεύονται από ρομποτικούς βραχίονες, πλατφόρμες πρόσδεσης και άλλα «αξεσουάρ» – ενώ αναμένεται να ακολουθήσουν ακόμη πέντε. Η αποστολή του Bigelow Expandable Activity Module (BEAM) της NASA, το οποίο θα είναι το πρώτο «φουσκωτό» τμήμα που προσαρτάται ποτέ σε διαστημικό σταθμό, αναμένεται να προστεθεί τον ερχόμενο Απρίλιο ενώ η αποστολή του ρωσικού Nauka, το οποίο θα φέρει και τον Ευρωπαϊκό Ρομποτικό Βραχίονα, έχει προγραμματιστεί για τον Φεβρουάριο του 2017.

Θαύμα της μηχανικής

Το «International Space Station, Architecture beyond Earth» αποτελεί, όπως τονίζει ο εκδοτικός οίκος Circa Press, την πρώτη ολοκληρωμένη αφήγηση τόσο της σύλληψης και του σχεδιασμού του σταθμού όσο και της κατασκευής των τμημάτων του και της συναρμολόγησής τους στο Διάστημα. Καθώς πρόκειται πραγματικά για ένα μοναδικό δείγμα της μηχανικής, της τεχνολογίας και της αρχιτεκτονικής, οι εκδότες θεωρούν ότι το περιεχόμενό του μπορεί να έχει απήχηση και στο ευρύτερο κοινό πέρα από τους «στενούς» φίλους του Διαστήματος.

Για τους τελευταίους πάντως το όνομα του Ντέιβιντ Νίξον αποτελεί ένα επιπλέον κίνητρο. Ο «διαστημικός αρχιτέκτονας», όπως τον αποκαλούν, είναι ένας εκ των ιδρυτών της Future Systems και είναι γνωστός για τη σχεδιαστική συνεισφορά του στη διαστημική εξερεύνηση.

«Μία από τις χαρές των μεγάλων έργων της αρχιτεκτονικής και της μηχανικής είναι ότι μπορεί κάποιος να τα επισκεφθεί» δήλωσε σε δελτίο Τύπου ο κ. Νίξον με αφορμή την επικείμενη κυκλοφορία του βιβλίου.

«Μπορεί κάποιος να διασχίσει με το αυτοκίνητο τη γέφυρα Γκόλντεν Γκέιτ, να ανέβει στον Πύργο του Αϊφελ, να περπατήσει στο Κολοσσαίο ή να απολαύσει μια παράσταση στην Όπερα του Σίδνεϊ. Αυτό δεν ισχύει για τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό. Μόνο μερικοί ειδικά εκπαιδευμένοι αστροναύτες και κοσμοναύτες μπορούν να τον δουν. Οι υπόλοιποι πρέπει να αρκεστούμε σε βίντεο και φωτογραφίες για να πάρουμε μια αίσθηση του πώς είναι από κοντά. Για τον λόγο αυτόν προκαλεί μεγάλη έκπληξη το γεγονός ότι τόσο λίγα έχουν γραφτεί για ένα έργο το οποίο μπορεί να θεωρηθεί το αριστούργημα της μηχανικής και της οικοδομικής της σύγχρονης εποχής. Ελπίζω το βιβλίο αυτό να ξεκινήσει τη συμπλήρωση αυτού του κενού».

Λαλίνα Φαφούτη
Βήμα Science