Η Αρκτική είναι μία περιοχή όπου επικρατούν ακραίες συνθήκες, μία ζώνη με εμφανείς τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, αντικείμενο διεκδικήσεων για τους υπαρκτούς ή πιθανολογούμενους φυσικούς της πόρους.
Ακραίες συνθήκες, μοναδικές στον κόσμο
Από γεωγραφικής απόψεως, η αρκτική ζώνη εκτείνεται από το Βόρειο Πόλο στον Αρκτικό Κύκλο (γεωγραφικό πλάτος 66° 33′).
Περιλαμβάνει τον Αρκτικό Ωκεανό, τις βόρειες περιοχές της Νορβηγίας, της Σουηδίας, της Φινλανδίας, την Ισλανδία, την Γροιλανδία (αυτόνομο έδαφος της Δανίας), τον Μεγάλο Βορρά του Καναδά και της Ρωσίας και ένα τμήμα της Αλάσκας (ΗΠΑ).
Η ζωή κυλά εκεί σε αργή κίνηση, σε θερμοκρασίες που μπορεί να πέσουν μέχρι τους -50°C με ελάχιστο φως για το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου όταν κυριαρχούν οι πολικές νύκτες.
Μόνο ισχνή βλάστηση κατορθώνει να αναπτυχθεί εκεί. Είναι η πολική τούνδρα.
Κατά την χειμερινή περίοδο, τα παγόβουνα ανασυντίθενται για να φθάσουν, τον Μάρτιο, να καλύπτουν μία επιφάνεια 14 εκατομμυρίων τετραγωνικών χιλιομέτρων. Το καλοκαίρι λιώνουν για να φθάσουν, τον Σεπτέμβρη, να καλύπτουν επιφάνεια 5 ή 4 εκατομμυρίων τετραγωνικών χιλιομέτρων. Η τάση επιταχύνεται εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, της υπερθέρμανσης του πλανήτη.
Τέσσερα εκατομμύρια κάτοικοι
Ο πληθυσμός της Αρκτικής αριθμεί περί τα τέσσερα εκατομμύρια κατοίκους, 500.000 από τους οποίους είναι Ινουίτ (Εσκιμώοι), Σάμι (Λάπωνες), Ιακούτοι (Σάκα) και μικροί πληθυσμοί της βόρειας Ρωσίας (Νενέτοι, Αλεούτιοι…).
Εκτός των οκτώ χωρών με εδάφη στην Αρκτική, έξι οργανώσεις αυτοχθόνων συμμετέχουν στο Συμβούλιο της Αρκτικής.
Το Συμβούλιο ιδρύθηκε το 1996 ως θεσμός περιφερειακής συνεργασίας με στόχο την προώθηση «των περιβαλλοντικών, οικονομικών και κοινωνικών πλευρών της αειφόρου ανάπτυξης της περιοχής».
Η συνεδρίαση των υπουργών Εξωτερικών διεξάγεται τακτικά κάθε δύο χρόνια.
Η βιοποικιλότητα σε κίνδυνο
Η Αρκτική φιλοξενεί περισσότερα από 21.000 γνωστά είδη της πανίδας και της χλωρίδας και είναι μία από τις τελευταίες παρθένες περιοχές του πλανήτη. Ομως η βιοποικιλότητα βρίσκεται σε κίνδυνο από την ανάπτυξη των ανθρώπινων δραστηριοτήτων και την άνοδο της θερμοκρασίας.
Εκεί η άνοδος της θερμοκρασίας γίνεται το λιγότερο δύο φορές πιο γρήγορα σε σχέση με τις άλλες περιοχές του πλανήτη και μειώνει την έκταση των πάγων, απειλώντας εμβληματικά ζώα όπως η πολική αρκούδα και η φώκια.
Αέρας, πάγος και νερό αλληλεπιδρούν σε έναν φαύλο κύκλο υπερθέρμανσης.
Από το 2019 μέχρι το 2020, οι θερμοκρασίες στην Αρκτική έφθασαν σε ύψη ρεκόρ. Τον περασμένο χρόνο, η έκταση του πάγου περιορίσθηκε στην μικρότερη ζώνη που έχει καταγραφεί από το 2012.
Αν το λιώσιμο των παγόβουνων δεν έχει μεγάλες επιπτώσεις στην στάθμη των ωκεανών, ο τεράστιος παγετώνας της Γροιλανδίας ανησυχεί. Η πλήρης εξαφάνισή του να αύξανε κατά 7 μέτρα την στάθμη των θαλασσών.
Αλλά απειλητικά φαινόμενα είναι η εμφάνιση μεγάλων δασικών πυρκαγιών στις παρυφές της Αρκτικής και το λιώσιμο του permafrost (μόνιμα παγωμένο υπέδαφος), που απελευθερώνει μεγάλες ποσότητες μεθανίου, αερίου που προκαλεί ένα φαινόμενο θερμοκηπίου πολύ ισχυρότερο από ό,τι το διοξείδιο του άνθρακα.
Πολικό Ελντοράντο
Η Αρκτική βρίσκεται στο επίκεντρο των διεκδικήσεων των οκτώ χωρών με εδάφη στην ζώνη, αλλά και πιο απομακρυσμένων χωρών όπως η Κίνα, που θεωρεί ότι είναι μία «ημιαρκτική χώρα».
Το επιταχυνόμενο λιώσιμο των πάγων δημιουργεί πρόσβαση στα κοιτάσματα υδρογονανθράκων της Αρκτικής που μέχρι τώρα βρίσκονταν στα απλησίαστα βάθη του ωκεανού.
Για την Ρωσία, η ανάπτυξη των φυσικών πόρων της περιοχής αποτελεί προτεραιότητα. Η Νορβηγία θεωρεί επίσης ότι η Θάλασσα του Μπάρεντς κρύβει περισσότερο από το 60% των πετρελαϊκών της αποθεμάτων, ακόμη και αν οι μέχρι σήμερα έρευνες είναι απογοητευτικές.
Ο Ντόναλντ Τραμπ είχε παραχωρήσει δικαιώματα εκμετάλλευσης πετρελαίου και φυσικού αερίου στην Αλάσκα, στην μεγαλύτερη προστατευμένη περιοχή των Ηνωμένων Πολιτειών, αλλά ο Τζο Μπίντεν τα έχει μπλοκάρει.
Η Γροιλανδία προκαλεί το ενδιαφέρον των εταιρειών εκμετάλλευσης φυσικών πόρων, ακόμη και αν η τοπική κυβέρνηση θα ενταφιάσει επίμαχο σχέδιο εξόρυξης ουρανίου και σπάνιων γαιών.
Γεωγραφικοί ανταγωνισμοί
Ολα αυτά τροφοδοτούν μία κούρσα εδαφικών διεκδικήσεων.
Μόσχα, Οτάβα, Οσλο και Κοπεγχάγη έχουν ζητήσει την επέκταση της υφαλοκρηπίδας τους πέραν της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης τους των 200 ναυτικών μιλίων, πράγμα που θα τους άνοιγε τις προοπτικές εκμετάλλευσης του υπεδάφους, αλλά όχι και των υπερκείμενων αυτού υδάτων.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες συγκεντρώνουν ακόμη δεδομένα για να παρουσιάσουν επίσης αίτημα, ακόμη και αν έχουν δεν έχουν επικυρώσει την Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS).
Στρατηγικά σημαντικές θαλάσσιες οδοί
Αφού αγνόησαν την Αρκτική μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, οι μεγάλες δυνάμεις παίρνουν στρατιωτικές θέσεις.
Το λιώσιμο των πάγων ανοίγει θαλάσσια περάσματα τα οποία θα έχουν όλο και μεγαλύτερο ρόλο στις διεθνείς ανταλλαγές.
Η Ρωσία ποντάρει σε ένα θαλάσσιο πέρασμα Βορρά-Ανατολής που θα συνδέει την Ευρώπη με την Ασία, περνώντας ανοικτά της Σιβηρίας και έχει εγκαταστήσει σειρά στρατιωτικών και επιστημονικών βάσεων στην περιοχή.
Από την άλλη πλευρά, ο δρόμος Βορρά-Δύσης, ανοικτά του Καναδά, θα επέτρεπε επίσης τον σημαντικό περιορισμό της απόστασης ανάμεσα στον Ατλαντικό και τον Ειρηνικό.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
