H λευκή Αθήνα γεννάει ευφορία. Κατά κανόνα. Μπορεί να μην είχαμε πάντα την κουλτούρα του φωτορεπορτάζ όπως το ζήσαμε στις μεταπολεμικές δεκαετίες, υπάρχουν όμως μαρτυρίες, εικόνες και δημοσιεύματα, που σημείωναν με ακρίβεια αυτήν την ευπρόσδεκτη, όσο δεν υπήρχαν προβλήματα, διακοπή του καθημερινού ρυθμού.
Οι εντυπωσιακές φωτογραφίες από το κέντρο της Αθήνας που τραβήχτηκαν χθες έρχονται να αθροιστούν σε ένα σώμα μνήμης από προηγούμενες ισχυρές χιονοπτώσεις. Ιστορικά, ξεχωρίζουν κάποια έτη, όπως το 1934, όταν πάλι στα μέσα Φεβρουαρίου η Αθήνα είχε σκεπαστεί από το χιόνι. Αυτές οι καιρικές εξάρσεις έχουν αποθησαυριστεί ως μια παρακαταθήκη για την ανάγνωση της ιστορίας της πόλης από μια έκκεντρη οπτική γωνία.
Το κατεξοχήν φωτογραφικό περιοδικό «Εικόνες» της Ελένης Βλάχου, ήδη από τη δεκαετία του 1950, είχε καθιερώσει το αθηναϊκό φωτορεπορτάζ και χάρη σε εκείνες τις προωθημένες για την εποχή πρωτοβουλίες έχουμε πολλά αθηναϊκά ντοκουμέντα. Σε ένα τεύχος του 1957, διαβάζω ότι τα «Χιόνια στολίζουν την Αθήνα» και καθώς στέκομαι στις πρώτες γραμμές αναλογίζομαι ότι η εμπειρία από το χιόνι στην πρωτεύουσα είναι σχεδόν πάντα ταυτόσημη. Εγραφε το ρεπορτάζ του 1957: «Ηρθε τόσο απροσδόκητα. Κ’ είχε τόσα χρόνια να μας θυμηθή, που σχεδόν κοντεύαμε να ξεχάσουμε ότι καμιά φορά χιονίζει και στην Αθήνα». Ο χιονοπόλεμος στον Εθνικό Κήπο ή ακόμη και στους κεντρικούς δρόμους ήταν ένα ελκυστικό θέμα για τους φωτορεπόρτερ, που την επόμενη δεκαετία (του 1960) θα είχαν συχνά την ευκαιρία να δουν την Αθήνα χιονισμένη.
Τον Φεβρουάριο του 1934, η Αθήνα θάφτηκε στο χιόνι. Ο ιστορικός χιονιάς καταγράφηκε και από τον Πέτρο Πουλίδη. Θέα της πόλης από τον Λυκαβηττό.
Σε άλλες περιπτώσεις, το χιόνι ήταν ανεπιθύμητο για όσους είχαν ζήσει τον βαρύ χειμώνα του 1941-42. Στο κλασικό βιβλίο «Η Κατοχή» του Κώστα Παράσχου (εκδ. Ερμής, 1973), γεμάτο με συγκλονιστικές φωτογραφίες, απομονώνω μια μικρή φωτογραφία της χιονισμένης Πατησίων στο ύψος της πλατείας Αιγύπτου, στις αρχές του 1942. Διακρίνεται το μέγαρο που είναι γνωστό ως έδρα της ΓΣΕΕ (άλλοτε οικία Ιασωνίδου) σε ένα περιβάλλον σιωπής και ερημιάς. Για τα παιδιά και τους εφήβους το χιόνι ήταν πάντα διέξοδος χαράς. Βλέπω έναν μικρό να παίζει χαρούμενος στο χιόνι της Αθήνας του 1957 ή του 1964, αλλά διαβάζω και στο ημερολόγιο του πατέρα μου, την Πρωτοχρονιά του 1942, με τίτλο «Ο πόλεμος συνεχίζεται» και αμέσως μετά: «Σήμερον το πρωί –1ην του έτους– μόλις εξύπνησα έτρεξα ν’ ανοίξω το παράθυρον και όταν το άνοιξα είδον εν εξαιρετικόν θέαμα: ως φαίνεται κατά την διάρκειαν της νυκτός έπιπτε, και πίπτει ήδη, άφθονος χιών διότι όλη η επιφάνεια της γης είναι σκεπασμένη με χιόνι πάχους 15-20 εκ.».
Οι επιδρομές του χιονιά τις περασμένες δεκαετίες, και πιο πίσω ακόμη στον 19ο αιώνα, έδιναν στην πόλη εκείνη τη θεατρικότητα σε χώρους ήδη γνώριμους και βιωμένους από την ημιυπαίθρια ζωή, το παιχνίδι στον δρόμο, τον ανοικτό ορίζοντα. Οι φωτογραφίες στο κέντρο της χιονισμένης Αθήνας, πολλές από τις οποίες είναι άγνωστες και ανέκδοτες, συγκροτούν τη δόξα της μικροϊστορίας προς χάριν «της χιόνος που έπιπτε πυκνή εξ ουρανού».
Αθήνα
Κακοκαιρία
